Húng chanh

Húng chanh là cây thuốc PHẢI CÓ trong khu vườn của bạn. Cây cực kỳ dễ trồng, bạn ngắt một đoạn cắm đất sẽ thành cây mới. Lá của nó nổi tiếng với tác dụng trị ho và cảm thường, dùng làm gia vị và chế biến nhiều món ăn. Hầu hết những ai có con nhỏ đều biết tới năng lực diệu kỳ của lá húng chanh đối với việc trị ho và cảm thông thường. Thậm chí đây được coi là thảo dược phải có trong nhà khi có trẻ nhỏ. Đối với người làm nội trợ thì húng chanh là một loại rau thơm. Lá có thể dùng để chế biến gia vị, ăn gỏi cuốn. Nếu làm nước chấm hoặc trộn cùng các loại rau gia vị khác thì tạo thành một gia vị mới. 

• Tên khoa học: Plectranthus Amboinicus, Coleus Amboinicus
• Tên tiếng Anh: Indian borage, Country borage, Indian mint, Mexican mint, Cuban oregano, Spanish thyme
• Tên gọi khác: tần dày lá, rau thơm lùn, rau thơm lông, rau tần, dương tử tô

Đặc điểm của cây húng chanh

Húng chanh (tần dày lá) là cây thân thảo, có chiều cao từ 20 – 50cm. Cây thường mọc thành bụi thấp và có thể bò dài ra nhiều phía, phần thân dưới về lâu dài hóa gỗ.

Lá húng chanh dày, cứng, mọng nước, hình tim, nổi rõ gân và có lông. Thân màu xanh, giòn, dễ bấm, còn có tên gọi phổ biến khác là rau tần dày lá (rau tần). Cây cực kỳ dễ trồng, bạn ngắt một đoạn cắm đất sẽ thành cây mới.

Cây có hoa màu tím đỏ nhưng ít khi xuất hiện. Quả màu nâu, có hạt.

Mùi thơm của húng chanh là sự kết hợp của hương thơm và sự cay nồng từ nhiều loại như lá oregano, cỏ xạ hương và nhựa thông. Vị khi ăn hơi giống bạc hà. Đối với một số người, mùi lá húng chanh không dễ chịu. Tuy nhiên với đa số thì đây lại là mùi hương rất dễ gây nghiện. Nhiều khi bước ra vườn quệt nhẹ vào mà vương vấn mãi cả ngày.

Nguồn gốc và phân bố

Có nhiều thông tin khác nhau về nguồn gốc của cây nhưng khả năng cao là từ Châu Phi và Ấn Độ. Hiện tại chúng phổ biến ở nhiều nước và nhiều tỉnh thành ở Việt Nam.

Rau húng và rau tần có phải là húng chanh?

Húng chanh còn có tên gọi là tần dày lá nên đôi khi bị nhầm lẫn với rau húng và rau tần. Các loại rau húng và rau tần là tên gọi chung cho 2 loại rau rất phổ biến thường được bán ngoài chợ. Rau tần là rau nấu canh, còn rau húng là rau gia vị với phiến lá mỏng. Tần dày lá có nét đặc trưng về độ dày của lá, khác hẳn với hầu hết các loại rau lá mỏng khác. Để chắc chắn mua đúng loại, các bạn hãy gọi tên tần dày lá hoặc húng chanh nhé.

Ứng dụng của lá húng chanh trong y học

Thành phần dược chất của húng chanh

• Trong cây húng chanh có chứa phần lớp hợp chất phenolic – loại hợp chất có tính kháng sinh tự nhiên.
• Các hoạt chất salicylate, chavicol, eugenol, carvacrol, thymol có tính kháng viêm, giúp hạ sốt và giảm đau.
• Chất codein mang tính kháng khuẩn.
• Ngoài ra chúng chứa một lượng vitamin lớn giúp tăng hệ miễn dịch cho cơ thể.

Trước đây, ít người biết tần dày lá (rau tần) còn là một vị thuốc nam có nhiều tác dụng và được sử dụng trong Đông y. Về sau, với ứng dụng trị ho và cảm, tần dày lá càng phổ biến và thân thuộc với gia đình. Các bài thuốc từ loại thảo dược quý này cực tốt và hiệu quả. Chúng có tác dụng giảm viêm họng, giải cảm, hỗ trợ ra mồ hôi và điều trị bệnh ho. Những gia đình có trẻ nhỏ thường trồng sẵn loại thảo dược này phòng khi cần trị ho cho trẻ. Chúng phù hợp với mọi lứa tuổi.

Ứng dụng của cây húng chanh trong dân gian

Từ xưa, người ta đã phát hiện ra những tác dụng rất hiệu quả của húng chanh. Trong dân gian, chúng được ghi nhận và sử dụng từ rất sớm. Người dân Cuba dùng thuốc sắc trị bệnh ho mãn tính, thậm chí cả bệnh lao. Những sự kiện này được y học hiện đại ghi chép lại và nghiên cứu để xác nhận khả năng chống vi khuẩn lao của loại thảo dược này.

Sau này, một số nghiên cứu đã lấy dịch chiết xuất từ lá của húng chanh để kiểm định tính kháng khuẩn. Họ cũng tìm ra được khả năng ức chế mầm bệnh từ các vết thương tiểu đường.

Đây là một loại thảo mộc quan trọng ở châu Á và Nam Mỹ để điều trị các bệnh truyền nhiễm như sốt, bệnh tả và viêm màng não. Nó cũng được sử dụng để điều trị các rối loạn cảm giác liên quan đến các vấn đề về tai và mắt. Ví dụ, dầu hạt húng chanh là một phương pháp điều trị viêm tai phù nề cấp tính ở Polynesia, trong khi ở Ấn Độ, lá của nó được xoa vào mắt để làm giảm viêm kết mạc.

Các sản phẩm mới của y học hiện đại

Húng chanh có nhiều tác dụng cần thiết tới nỗi chúng được bào chế thành các hình thức sử dụng khác nhau, như: bột, tinh dầu, viên nang.

Một số công dụng cụ thể

Giảm đau và giảm viêm khớp

Ở Châu Phi, P. amboinicus được dùng làm thuốc chữa đau đầu. Nước chiết xuất từ ​​lá húng chanh cho thấy đặc tính giảm đau và chống viêm, chủ yếu được điều chỉnh bằng cách kiểm soát ức chế các chất trung gian tiền viêm. Nó cũng được sử dụng để điều trị các tình trạng cơ – xương như cứng cổ và đau lưng.

Giảm căng thẳng và lo âu, chống co giật

Nhiều tài liệu đã báo cáo việc sử dụng P. amboinicus trong điều trị rối loạn thần kinh, bao gồm động kinh và co giật. Ở Cuba, nó được dùng làm thuốc chống co giật và chống động kinh.

Trị bệnh ngoài da

P. amboinicus đã được sử dụng ở Brazil từ những ngày đầu để điều trị loét da do vi khuẩn Leishmania braziliensis gây ra. Ở Ấn Độ, nước ép của lá được dùng để chữa dị ứng ngoài da. Nó cũng được sử dụng để điều trị bỏng ở các vùng châu Á. Khi bột lá được nướng trên ngọn lửa và bôi lên vết cắt hoặc vết bỏng, nó hoạt động như một chất khử trùng và thúc đẩy quá trình chữa lành. Tinh dầu của húng chanh  cũng ức chế sự phát triển của nấm gây gàu Malassezia furfur, và đã được thử nghiệm bằng phương pháp khuếch tán thạch và so sánh với dầu gội đầu.

Kích sữa

Ở Indonesia, húng chanh được sử dụng như một loại thực phẩm truyền thống trong súp để kích thích tiết sữa trong tháng hoặc lâu hơn sau khi sinh con. Loại lá này thường được dùng bởi những bà mẹ đã sinh con ở Bắc Sumatra, đặc biệt là bộ tộc Batak. Lá của loại thảo mộc này được cho là có tác dụng tăng sản xuất sữa mẹ do chứa nhiều chất dinh dưỡng, đặc biệt là sắt và caroten. Tiêu thụ lá làm tăng đáng kể các khoáng chất như sắt, kali, kẽm và magiê trong sữa, do đó, cải thiện toàn diện cân nặng và sức khỏe của trẻ.

Các tác dụng quan trọng khác

• Giảm hội chứng ruột kích thích
• Cải thiện thị lực
• Cải thiện chức năng thận
• Chống nấm
• Chống virus
• Hỗ trợ bệnh về hô hấp
• Có tiềm năng chống ung thư

Các bài thuốc chữa ho

• 30gr húng chanh, dùng nước sôi để nguội rửa sạch. Lấy lá sạch và vài hạt muối nhai chậm rồi nuốt nước. Nếu không dùng muối, có thể lấy 20gr lá giã nhỏ rồi chắt lấy nước uống. Làm 2 lần/ngày.
• Húng chanh và đường phèn chưng cách thủy, chắt nước, uống chậm. Có thể tận dụng cả bã mút lấy nước. Dùng 1 lần/ngày, làm liên tục khoảng 5 ngày tới khi giảm ho.
• Nếu kết hợp với mật ong thì sẽ dễ uống hơn cho trẻ.

Cách làm sirô húng chanh

Sirô húng chanh và tỏi

Sự kết hợp giữa húng chanh và tỏi rất thần kỳ, vì bản thân tỏi cũng có tính kháng khuẩn rất cao. Nếu sử dụng được tỏi đen là tốt nhất. Tuy nhiên, vị thuốc này có thể hơi khó nuốt và gây nóng, vì vậy không nên dùng cho trẻ quá nhỏ.

• Đối tượng: trẻ em trên 2 tuổi, người lớn
• Nguyên liệu: 5 lá húng chanh, 2 tép tỏi

Húng chanh cắt nhỏ, đập dập tỏi. Cho cả hai vào chưng với chút nước, trong khoảng 10 phút. Ngày uống 3 lần, 30ml/lần. Uống liên tục trong khoảng 3 – 5 ngày sẽ thấy hết hẳn.

Lá húng chanh + tắc

• Tỷ lệ lá và tắc là 3 : 1, một chút đường phèn.
• Xay nhuyễn cả hai nguyên liệu rồi chưng cách thủy với đường phèn. Ngày uống 2 – 3 lần tới khi giảm ho và hết hẳn.

Siro húng chanh + mật ong

• Nguyên liệu: cứ 16 lá thì cần 1 muỗng canh (15ml) mật ong
• Lá đem rửa sạch, cắt sợi nhỏ cho vào chén đựng mật ong. Trộn đều. Đem chưng cách thủy với khoảng 200ml nước. Chưng khoảng 10 phút thì lấy ra để bớt nóng. Nên sử dụng khi chúng còn hơi ấm nóng. Hỗn hợp sirô này giúp giảm ho, tiêu đờm, tăng sức đề kháng để nhanh vượt qua cơn bệnh.
• Không nên làm nhiều rồi trữ dùng dần vì để lâu sẽ giảm bớt tinh dầu và tác dụng. Chỉ nên dùng trong ngày.

Một số bài thuốc hay khác từ húng chanh

Bài thuốc trị cảm sốt

• Cảm sốt, không ra mồ hôi hoặc cảm lạnh: 20gr húng chanh, 5gr gừng tươi  (thái lát mỏng), 15gr cam thảo đất, 15gr tía tô. Sắc lấy nước uống nóng. Có thể thay thế cam thảo bằng tía tô. Hoặc sử dụng 15gr húng chanh và 15gr hẹ, 3 lát gừng, 5gr bạc hà, 8gr tía tô. Sắc uống ngày 1 lần.

• Bài thuốc xông: chuẩn bị 60gr tần dày lá tươi, rửa sạch, thái nhỏ, đổ chung với rượu trắng ngập vừa lá. Nấu nước sôi lên rồi cho bát húng chanh vào. Sau đó ngồi xông khoảng 10 phút rồi nghỉ ngơi. Cách xông này chỉ dùng cho người lớn.
• Hen suyễn: 12gr lá húng chanh, 10gr lá tía tô. Sắc lấy nước uống.

• Giảm sốt: húng chanh có thể giúp hạ sốt rất nhanh. Giã nát lá với ít muối và nước sôi để nguội. Phần nước chắt ra để uống. Phần bã đắp lên người để hạ nhiệt. Có thể trộn bã với giấm hoặc rượu rồi đắp.

Các bài thuốc trị bệnh ngoài da

• Trị chảy máu cam: 20gr tần dày lá, 15gr cam thảo đất, 15gr lá trắc bá sao đen. Sắc hỗn hợp này lấy nước. Ngoài ra, vò nát lá húng chanh nhét vào mũi cũng ngăn chảy máu cam.
• Chữa hôi miệng: ngậm nước sắc húng chanh thường xuyên trong ngày có thể hỗ trợ giảm chứng hôi miệng.

• Bị rắn, bò cạp cắn hoặc ong đốt: 20gr tần dày lá giã nát và đắp vào vết thương.

• Chữa dị ứng da bằng húng chanh: 15gr lá húng chanh khô, 2 bát nước. Sắc cạn, uống trong ngày. Có thể giã nát lá với ít muối hạt rồi đắp lên khu vực bị dị ứng, sưng, tấy đỏ.

Lưu ý khi sử dụng húng chanh

Tuy chưa ghi nhận trường hợp nào phản ứng xấu với húng chanh nhưng các đối tượng sau vẫn nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng:

• Nếu dùng ngoài da, những ai có làn da quá nhạy cảm nên lưu ý.
• Phụ nữ đang mang thai hoặc cho con bú.
• Những ai đang sử dụng thuốc khác để điều trị bệnh.

Ứng dụng của húng chanh trong ẩm thực

Những món ăn hấp dẫn với húng chanh

Húng chanh phù hợp làm loại rau gia vị. Chúng thường dược xắt nhỏ cho vào một số món ăn để tăng thêm hương vị, làm nước chấm, làm rau ăn kèm. Một số món ăn nổi tiếng với loại rau này phải kể đến canh nấu thịt bằm, canh húng chanh nấu cá đồng, canh chua, lá húng chanh xào thịt heo hoặc thịt bò, canh gà nấu với bông so đũa và rau tần dày lá.

Có một món ăn rất lạ mang lại hương vị rất thơm ngon: rau húng chanh tẩm bột chiên giòn. Món này chấm cùng với tương cà, tương ớt hoặc sốt mayonnaise cực kỳ ngon miệng.

Sử dụng làm phụ gia thực phẩm

Lá cây húng chanh rất thơm được sử dụng trong nấu ăn để làm tăng mùi vị và hương thơm của thực phẩm. Loại thảo mộc này thường được sử dụng để thay thế cho rau kinh giới. Lá được thêm vào khi ướp thực phẩm, để nhồi thực phẩm và để tạo hương vị cho các món thịt, ví dụ, thịt bò, thịt cừu và thịt gà. Hương vị giống như lá oregano là một lựa chọn tuyệt vời để che giấu mùi thịt đồng thời tăng hương vị.

Nó cũng được sử dụng với lý do tương tự trong các món ăn hải sản như cá và động vật có vỏ để giảm mùi tanh của cá. Ngoài ra, chúng là gia vị cho các món ăn có nước sốt cà chua. Ở Ấn Độ, lá đôi khi được ăn sống với bánh mì và bơ hoặc thêm vào món rán. Lá mềm, ăn giòn và có vị chát khi nhai sống. Chúng cũng có thể được thêm vào bia và rượu để tạo hương vị.

Lá húng chanh có tác dụng gì trong đời sống và tôn giáo?

Húng chanh được dùng làm cây trồng trong chậu trong nhiều vườn nhà. Mùi thơm của lá thường được xoa vào tóc và cơ thể sau khi tắm để thay thế mùi cơ thể. Nhiều spa chăm sóc sức khỏe trên khắp thế giới sử dụng tinh dầu của loại cây này để tạo cảm giác êm dịu cho liệu pháp hương thơm. Ở Tonga và Martinique, lá được dùng để làm sạch hàng dệt và làm nước hoa. Chúng cũng được sử dụng cho mục đích tâm linh và tôn giáo và được cung cấp cho các linh hồn khi xây nhà trong một số cộng đồng.

Tinh dầu được làm thành các sản phẩm điều trị ho cho người lớn và trẻ nhỏ. Ngoài ra người ta tận dụng tạo mùi thơm cho không gian sống. Chúng hỗ trợ đuổi muỗi và làm sạch không khí.

Cách trồng và chăm sóc cây húng chanh

Đất trồng

Húng chanh vô cùng dễ trồng, gần như cứ cắm cành xuống là có thể thành cây mới. Chúng phát triển tốt ở nhiều loại đất có tính chất khác nhau. Tuy nhiên, Mộc Nhiên ưu tiên trồng mọi loại cây với đất thoát nước tốt và đầy đủ dinh dưỡng để phát huy hết những công dụng của cây. Cụ thể, khi có giá thể và dinh dưỡng ổn định, tinh dầu sẽ mạnh hơn và ứng dụng của chúng có kết quả cao hơn. Một số thành phần tạo sự tơi xốp cho giá thể: xơ dừa, mùn, tro, trấu, đá perlite, vỏ đậu ủ hoai.

Nhân giống

Việc giâm cành cho tỷ lệ sống rất cao. Chỉ cần chọn cành khỏe, cứng cáp, với chiều dài khoảng 20cm. Vì thân  mềm nên cần cắm sâu vào đất để chúng không bị ngả, đợi đến khi rễ ăn vào đất cây sẽ vững vàng. Cuối cùng, giữ ẩm đất cho tới ngày chúng ra lá mới. Vậy là bạn đã có một cây húng chanh bé xinh xịn sò rồi.

Có thể ngâm cành vào nước, đợi khi ra rễ thì cắm vào chậu. Thay nước thường xuyên để chúng không bị đục.

Ánh sáng

Tần dày lá phù hợp với khu vực nhiều nắng. Chỉ cần đất đủ ẩm, chúng sẽ phát triển rất tốt.

Tưới nước

Vì là thân mọng nên chúng không chịu được ngập úng. Cần lưu ý hạn chế nước tưới vào mùa mưa, kiểm tra độ thoát nước nếu khu vực trồng cây không có mái che. Vào mùa nắng, chúng lại cần tăng lượng nước để không bị héo rũ.

Bón phân

Các loại phân bón hữu cơ là tốt nhất cho húng chanh. Chúng làm cho mùi hương của cây đạt đến mức độ tốt nhất và lành nhất. Đặc biệt, vì đây là loại thảo dược được sử dụng thường xuyên nên sẽ rất an toàn khi bón định kỳ bằng các loại phân hữu cơ. Không cần bón theo tuần, có thể bón định kỳ hàng tháng là đủ.

Thu hoạch

Lá chỉ nên dùng tươi. Vì vậy, mỗi nhà nên có sẵn một vài cây để dùng ngay khi cần. Không nên thu hoạch để sẵn. Trường hợp thu hoạch để sẵn chỉ nên áp dụng nếu có ý định tạo thành sản phẩm tinh dầu đóng chai hoặc tán bột và có bảo quản.

Tổng kết

Húng chanh là một loại dược liệu thơm quan trọng chứa nhiều thành phần hoạt tính sinh học và chất dinh dưỡng, rất quan trọng để duy trì sức khỏe tốt. Cây đã cho thấy một loạt các đặc tính sinh học và được chứng minh là có hiệu quả trong việc chữa các bệnh về đường hô hấp, tim mạch, răng miệng, da, tiêu hóa và tiết niệu. Ngoài ra, những ứng dụng trong ẩm thực và trang trí càng làm tăng giá trị của loài thực vật này. Việc sử dụng và chăm sóc đều rất đơn giản. Đây quả thực là một loài thảo dược quý nên có trong mỗi gia đình.

^©Copyright by Moc Nhien Farm