Bạc hà mèo (Catnip)

Nếu nhà bạn nuôi mèo, catnip (bạc hà mèo) là món quà dành cho những bé cưng thân yêu của bạn. Bạn sẽ ngạc nhiên khi nhìn thấy các bé mèo vùi vào đám cây rồi lăn ra vui vẻ. Những chú mèo đang buồn bã bỗng trở nên phấn khởi lạ thường. Loại cây này có gì thú vị vậy nhỉ? Hãy cùng với Mộc Nhiên Farm khám phá những bí ẩn tuyệt vời đằng sau loại cây thảo dược này nhé!

• Tên khoa học: Nepeta cataria
• Tên gọi khác: bạc hà mèo

Những thông tin chung về cây catnip (bạc hà mèo)

Đặc điểm

Catnip có thân thảo, là cây bụi thấp khoảng dưới 1m. Vẻ ngoài cũng giống như các loại bạc hà khác, thân mềm và có tán lá màu xanh. Lá của loại này xanh xám, hơi tối. Lá có hình trái tim hoặc hình tam giác. Viền lá có răng cưa lớn, nhìn hơi lởm chởm so với các loại cùng họ bạc hà. Trên thân có lông. Cây cho hoa nhỏ, thành chùm, màu trắng, có mùi thơm.

Tại sao có tên gọi là bạc hà mèo?

Chúng chứa nhiều chất xơ tốt cho tiêu hóa của mèo. Ngoài ra chúng cũng có nhiều vitamin và khoáng chất.

Cây bạc hà mèo giúp cân bằng dinh dưỡng cho loài mèo. Tác dụng tốt nhất của chúng được ví von như một loại “cần sa” cho mèo vì chúng kích thích mèo hưng phấn, trở nên vui vẻ và hạnh phúc.

Mèo của bạn chỉ cần ngửi hoặc liếm lá và thân cây thì sẽ có ảo giác và trông mặt chúng rất ngộ nghĩnh. Lúc này chúng rơi vào trạng thái mất kiểm soát và có những phản ứng lạ giống như “phê cỏ”. Đừng lo lắng nhé vì đây hoàn toàn là những tác dụng tốt tới tinh thần của mèo, giúp chúng thoải mái và giảm stress. Loại bạc hà mèo này không gây nghiện, và những tác dụng hưng phấn kia chỉ kéo dài khoảng 15 phút thì ngưng. Sau đó 2 tiếng nếu ngửi hoặc liếm lá tiếp thì mới có tác dụng.

Nguồn gốc và đặc tính sinh trưởng của cây catnip

Catnip phổ biến ở nhiều khu vực tại châu Âu, Trung Đông, Trung Á, Bắc Âu, Bắc Mỹ. Một phần của Trung Quốc, New Zealand cũng có loại cây dành cho mèo này.

Giống bạc hà mèo ưa hạn, chịu nóng. Chúng thích nghi được với nhiều vùng khí hậu khác nhau, kể cả khí hậu khắc nghiệt.

Lịch sử hình thành và phân bố

Nepeta catataria được cho là lấy tên từ thành phố Neptic của Etruria (ngày nay là thị trấn Nepi thuộc tỉnh Viterbo). Mặc dù không có bằng chứng tài liệu nào, nhưng người Ai Cập rất thích mèo, rất có thể họ là một trong những người đầu tiên đem loại bạc hà này cho mèo thử. Người La Mã cũng rất coi trọng catnip và sử dụng nó trong các công thức nấu ăn và thuốc thảo dược của họ.

Vào thời Trung cổ, cây nấm mèo Nepeta được biết đến với tên gọi là cây bạc hà hoặc 'nep'. Người và mèo đều yêu thích nó và catnip được sử dụng trong các loại thuốc thảo mộc và nấu ăn. Catnip được du nhập vào Mỹ vào khoảng thế kỷ 18. Những người định cư đã mang theo cành giâm để làm thực phẩm và làm thuốc khi họ đi du lịch đến Thế giới Mới. Người Mỹ bản địa cũng bắt đầu sử dụng catnip trong các loại thuốc và công thức nấu ăn của họ khi họ biết đến nó.

Tuy nhiên sau này người ta chỉ biết tới loại bạc hà này cùng những ứng dụng giải trí cho mèo mà thôi. Một trong những lý do khiến chúng không còn được sử dụng cho người là vì nhiều nghiên cứu mới đã tìm ra những tác dụng không mong muốn đối với cơ thể người.

Công dụng của cây catnip

Các công dụng nổi bật nhất đối với mèo

• Hoạt chất nepetalactone trong catnip là chất kích thích tạo ra trạng thái thăng hoa cho các bé mèo yêu dấu. Chất này có trong thân, lá, hạt và chúng chỉ thu hút mèo, không có tác dụng với các loại thú cưng khác.

• Tác dụng tiếp theo của bạc hà mèo là giúp chúng khạc ra những búi lông trong bụng. Để tự vệ sinh cơ thể, mèo cưng thường tự liếm lông. Hành động này ít nhiều đẩy những búi lông vào trong dạ dày chúng và lâu dần có hại cho dạ dày. Một số hiện tượng như sình bụng, tắc ruột, chướng hơi có thể xuất hiện. Bạc hà mèo kích thích chúng khạc ra những búi lông đó, tốt cho đường ruột của chúng.

• Catnip còn là loại rau chứa nhiều chất xơ. Việc tiêu hóa catnip hỗ trợ mèo tiêu hóa các loại thức ăn cứng, đồng thời giúp các bé mèo khỏe mạnh hơn vì bổ sung dinh dưỡng.

Phản ứng của mèo với catnip

Bạn có thể kiểm tra đúng loại catnip này bằng cách thả chú mèo cưng của bạn trong một khu vườn có chứa loài thực vật này, bé mèo sẽ ngay lập tức sà đến nhấm nháp và vùi vào đó. Ngay lập tức, chúng sẽ lăn lộn vui vẻ và ngơ ngác đến đáng yêu. Trạng thái hân hoan hạnh phúc này sẽ giải tỏa căng thẳng cho mèo, rất tốt cho sức khỏe chứ không hề gây hại.

Hoạt chất này trực tiếp xâm nhập vào các tế bào thần kinh khi mèo hít phải mùi, chúng kích thích tế bào thần kinh cảm giác. Các xung thần kinh sẽ lan đến các vùng của não điều khiển cảm xúc và hành vi của mèo. Các kích thích này tương tự như kích thích tình dục, tạo ra một phản ứng giống như khi mèo phản ứng với pheromone (ở các cá thể cùng loài, trong thời gian sinh sản khi con đực muốn tìm bạn tình thì cơ thể sẽ tiết ra chất này). Vì vậy mèo sẽ có phản ứng giống như “lên đỉnh”.

Pheromone là chất được tiết ra từ cơ thể như tín hiệu hóa học giữa các cá thể cùng loài. Chất này được tiết ra khi các con đực muốn tìm bạn tình trong thời gian sinh sản.

Khi nào thì mèo cần dùng catnip?

Giảm đau cho mèo

Trong trường hợp bé mèo của bạn bị thương, những chiếc lá catnip này rất hữu hiệu để xoa dịu cơn đau ngoài da cho bé. Bạn có thể lấy vài lá tươi giã nát, thấm nước đó và xoa lên vết thương cho bé mèo. Bé sẽ bớt đau và vết thương nhờ đó sẽ sớm lành. Mèo có thói quen liếm vết thương cho đỡ đau, nước giã từ catnip không gây hại nên bạn không phải lo lắng nhé.

Là công cụ huấn luyện mèo tuyệt vời

Các bé mèo cưng của bạn sẽ rất thích làm theo lời bạn nếu chúng biết sẽ được thưởng một chầu hít hà bạc hà mèo. Nếu muốn dạy mèo đừng cào lên các đồ vật trong nhà, bạn có thể mua cho các bé cây cào móng cho mèo, sau đó xịt lên cây cào móng, bé mèo sẽ bị thu hút ngay. Nếu muốn tập một thói quen nào đó cho mèo, bạn có thể dùng bạc hà mèo làm phần thưởng.

Là một loại thảo mộc để tắm

Chiết xuất tinh dầu catnip được sử dụng trong các sản phẩm sữa tắm cho mèo. Mùi hương của chúng giúp cho mèo cảm thấy thư giãn và hợp tác khi tắm hơn. Đối với những bé mèo nhạy cảm và có làn da dễ bị kích ứng, tinh dầu này trong sữa tắm hỗ trợ làm dịu da của bé.

Bổ sung axit folic cho mèo

Catnip có chứa axit folic – là một vitamin trong nhóm vitamin B có tác dụng đẩy mạnh tuần hoàn máu. Việc sử dụng đúng liều lượng góp phần giúp tuần hoàn máu của các bé mèo lưu thông tốt hơn.

Các cách sử dụng catnip

Các sản phẩm làm từ catnip

• Lá bạc hà mèo khô

• Tán bột

• Tinh dầu catnip

• Dạng chai lăn
• Dạng phun sương

• Viên nhai như đồ ăn vặt (dental chews)

Đối với các sản phẩm tinh dầu đã qua chế biến, sử dụng 1 lần khoảng 2 – 3gr. Thoa hoặc xịt tinh dầu vào đồ chơi để mèo ngửi hoặc ăn.

Các phản ứng bình thường khi hít bạc hà mèo: nhai, kêu meo meo, hắt hơi, lăn qua lăn lại, phơi bụng lên trời, cọ và dụi vào mặt phẳng hoặc người chủ, kêu gừ gừ nhẹ nhẹ.

Tuy những sản phẩm từ bạc hà mèo đều không gây hại và không gây nghiện nhưng không nên sử dụng cho mèo dưới 8 tháng tuổi.

Lưu ý khi sử dụng catnip cho mèo

Đối với loại khô: Cho mèo ngửi hoặc liếm trực tiếp, nhồi vào đồ chơi để thu hút sự chú ý của các bé mèo. Có thể rắc catnip khô lên các đồ vật xung quanh không gian sống để chúng thấy thư giãn và làm quen với không gian mới.

Cây catnip tươi: mèo có thể hít, ngửi, chơi đùa. Nếu chúng nuốt nhai một ít cũng tốt cho tiêu hóa. Nhưng đối với dung dịch trong bình xịt thì cần cẩn trọng vì có thể có chất bảo quản hoặc đã được pha trộn với các thành phần khác. Vì vậy, chỉ nên cho mèo ngửi chứ không dùng để xịt vào thức ăn của mèo.

• Chỉ sử dụng với liều lượng hợp lý như trên. Không lạm dụng vì chúng sẽ làm mèo mất đi sự nhạy cảm với mùi hương của bạc hà mèo. Nếu mèo ăn để khạc búi lông ra thì cũng cần một lượng rất nhỏ. Nếu sử dụng quá nhiều chúng có thể gây rối loạn tiêu hóa.

• Catnip không thay thế cho thức ăn và không có giá trị dinh dưỡng chủ yếu. Mèo vẫn cần một chế độ dinh dưỡng bình thường, việc chơi đùa hay ăn catnip chỉ mang tính bổ sung và hỗ trợ để đem lại niềm vui cho các bé mèo yêu của bạn.
• Không sử dụng khi mèo mang thai vì chúng có tính kích thích tử cung, có thể gây sinh non.
• Vào mùa động dục, việc sử dụng bạc hà mèo có thể làm cho các con đực hung hăng hơn.

Công dụng khác của catnip

Ngoài ra, hoạt chất nepetalactone là một loại thuốc trừ sâu và đuổi côn trùng, vì thế ngoài việc làm trò giải trí cho mèo thì chúng sẽ giúp bạn bảo vệ khu vườn khỏi khá nhiều loại côn trùng có hại như gián, mối, ruồi, muỗi.

Cách trồng và chăm sóc bạc hà mèo

Nhân giống bạc hà mèo

Có thể trồng loài thực vật này bằng cách gieo hạt hoặc giâm cành. Chúng rất dễ chăm, nhanh phát triển và không đòi hỏi quá nhiều công chăm sóc.

Đất trồng

Ưu tiên sử dụng các loại đất tơi xốp cho tất cả các loại cây bạc hà, không riêng gì bạc hà mèo.

Lượng nước phù hợp

Chỉ cần cung cấp đủ nước cho cây, mùa hè tránh để cây khô hạn, mùa mưa tránh ngập úng. Chú ý lỗ thoát nước trong chậu. Để ý độ ẩm của mặt đất để tưới nước kịp thời.

Chế độ bón phân

Một chế độ dinh dưỡng hữu cơ đầy đủ sẽ giúp lượng tinh dầu trong lá và thân ổn định, cây nhiều lá và phân nhánh tốt hơn. Đồng thời, sử dụng phân bón hữu cơ cũng là cách bảo vệ các bé mèo cưng của bạn.

Thu hoạch

Khi cây cao và xum xuê lá, cần cắt tỉa và tranh thủ thu hoạch. Thời điểm tốt nhất để thu hoạch là sáng sớm khi sương đã bay hơi và nắng chưa lên. Lá bạc hà mèo có thể phơi khô trữ dùng dần. Có thể phơi bằng cách treo ngược lên chỗ tối, thoáng gió, như thế vẫn giữ được lượng tinh dầu có trong thân và lá. Sau đó bỏ vào lọ khô trong tủ lạnh.

Việc cắt tỉa là một yếu tố cần thiết đối với các loại bạc hà. Nếu không được cắt tỉa thường xuyên, thân nhánh của chúng dài ra và dần dần lá bị nhỏ lại, cả bụi có thể bị lụi tàn dần rồi không ra nhánh mới nữa.

4 câu hỏi thường gặp về catnip

Cỏ bạc hà mèo có nguy hiểm không?

Có nhiều băn khoăn không biết loại bạc hà này có gây nguy hiểm gì cho mèo không, nhất là khi nhìn thấy những biểu hiện kỳ lạ của chúng sau khi chúng vùi vào mớ lá thơm phức. Đặc biệt, loại bạc hà này không nguy hiểm gì cho mèo. Chỉ cần chúng ta sử dụng đúng liều lượng đã được ghi chú ở trên, chúng chỉ là một loại cây để mèo đùa giỡn và vui thích.

Có thể sử dụng catnip cho người không?
Trước đây, catnip được dùng cho người dưới nhiều hình thức như pha trà thảo mộc, sắc thuốc. Chúng thực sự có hỗ trợ đối với chứng buồn nôn, đau răng, đau đầu, mất ngủ. Chúng được ghi nhận có tác dụng với hệ hô hấp, giúp tăng cường hệ miễn dịch, hỗ trợ hệ tiêu hóa, giúp thư giãn cơ bắp, giảm căng thẳng và lo lắng. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu thực tế cho thấy những phản ứng phụ và một số phản ứng ngược lên cơ thể người nên chúng không được khuyến khích dùng. Có rất nhiều loại bạc hà có ích và không kèm theo tác dụng phụ, vì thế bạc hà mèo chỉ nên dùng cho mèo mà thôi.

Để sử dụng cho người, Mộc Nhiên có các loại bạc hà sau:

• Chocolate mint
• Peppermint
• Cornmint
• Basil mint
• Lemon balm 
• Berries & cream mint

Bạc hà mèo và cỏ mèo có phải là 1 loại không?

Có một loại cỏ mèo hay bị nhầm lẫn về tên gọi với bạc hà mèo. Người ta tưởng chúng là một. Tuy nhiên, hai loại này hoàn toàn khác nhau. Cỏ mèo là một loại lúa mạch và có hình dáng giống cây lúa. Cỏ mèo chỉ dùng để bổ sung chất xơ cho mèo. Trong khi đó, bạc hà mèo là một loại cây để mèo giải trí và tạo sự hưng phấn về tinh thần cho mèo.

Làm thế nào phân biệt được catnip và catmint?

Có thể dễ dàng nhầm lẫn hai loại cây này. Tên gọi của chúng hơi hơi giống nhau nhưng là hai loài thực vật khác nhau. Cả hai đều thuộc họ bạc hà và cả hai đều thuộc chi Nepeta - catnip là Nepeta cataria và catmint là Nepeta mussinii. Một số người thu hoạch lá bạc hà để sử dụng như một loại thảo mộc ẩm thực tương tự như bạc hà. Cả hai cây đều thu hút ong và bướm trong vườn. Cả hai loại cây này đều khá dễ trồng.

Điều quan trọng nhất là các bé mèo chỉ yêu thích việc lăn lộn vào đám catnip, nên các bạn đừng nhầm lẫn nhé. Nếu bé mèo của bạn làm  lơ với loại cây bạn mang về thì chắc chắn đó không phải catnip rồi. Tuy nhiên, cũng chỉ khoảng 70% mèo trên thế giới có phản ứng với bạc hà mèo catnip. Số còn lại có thể không có phản ứng gì. Vì vậy, Mộc Nhiên liệt kê ra một số khác biệt giữa hai loại này để chỉ cần nhìn qua là các bạn biết được chính xác loại cây mình đang tìm.

• Catnip có vẻ ngoài giống cỏ dại. Catmint thường được sử dụng như một loại cây đẹp, ra hoa lâu năm trên luống.

• Catmint ra hoa liên tục hơn catnip. Hoa catnip thường có màu trắng. Hoa catmint là kiểu hoa oải hương màu tím.
• Lá của catnip có đầu nhọn, nhìn hơi giống hình tam giác hoặc trái tim. Còn lá của catmint hơi bầu và có hình elip.

• Nhìn chung, catnip trông giống một loài cây dại còn catmint trông xinh đẹp hơn và phù hợp để trang trí.

Tổng kết

Bạn có cảm thấy vui thích và ngạc nhiên trước những hiệu quả mà catnip mang lại cho các bé mèo cưng của chúng ta không? Khi đem cây bạc hà này về nhân giống, Mộc Nhiên vui lắm khi nghĩ đến những chú mèo bé bỏng đùa giỡn hạnh phúc bên loài thực vật giải trí này. Nếu nhà bạn có nuôi một (vài) em mèo, hãy đem catnip về làm bạn với chúng nhé. Hẳn chúng sẽ biết ơn bạn lắm đó!

 ^©Copyright by Moc Nhien Farm