Hoa thiên lý

Hoa thiên lý vừa rất thơm, vừa là món ngon bổ dưỡng. Hoa có dược tính tốt, lại là cây leo cho bóng mát quanh vườn. Với quá nhiều ưu điểm, chúng nhanh chóng trở thành loài cây không thể thiếu cho vườn nhà. Cây cho mùa hoa dài với màu vàng tươi, có khi hoa rải rác quanh năm. Chúng có nhiều ưu điểm về sự phát triển và tính thích nghi cao, vì thế càng được lòng người trồng. Trong bài viết này, Mộc Nhiên Farm sẽ tổng hợp những lợi ích tuyệt vời của cây thiên lý và cách chăm sóc để cho năng suất cao nhất phục vụ gia đình.

• Tên khoa học: Telosma Cordata
• Tên tiếng Anh: Cowslip creeper, Chinese violet, Tonkin jasmine, Tonkin creeper 

Đặc điểm của cây hoa thiên lý

Cây thiên lý là loại cây dây leo có thể vươn dài tới 5m. Thân cây mềm nhưng rất dai và khi già sẽ chuyển từ màu xanh lá cây sang màu nâu. Khi thân còn non sẽ có lông. Lá có hình trái tim, màu xanh lục nổi rõ gân lá, mọc thành từng cặp đối nhau. Trên lá có lông tơ.

Hoa thường xuất hiện ở các nách lá, ban đầu có màu xanh lục, nở thành từng cụm. Chúng nở thành chùm, có khi 10 bông hoặc có khi lên đến 30 bông. Mỗi bông hoa có đường kính khoảng 1,5cm. Hoa nở chậm rãi thành 5 cánh. Vì nở lần lượt nên thường mỗi khi tới mùa sẽ cho rất nhiều hoa. Hoa nở nhiều vào khoảng mùa hè nhưng đôi khi cây cũng có hoa lác đác. Ban đầu hoa có màu xanh lá cây, khi nở chuyển dần sang màu vàng. Hoa rất thơm, đặc biệt vào buổi tối.

Cây cho quả hình mũi mác. Quả khá lớn, có thể dài tới trên 10cm và rộng 4cm. Trên vỏ không có lông. Bên trong có nhiều hạt.

Hoa được sử dụng trong các món tráng miệng và làm cảnh trong các bó hoa và vòng hoa. Dây leo của cây rất dai và có thể được sử dụng làm dây thừng. Gỗ có thể được sử dụng để xây dựng trong một số trường hợp. Cây cũng đã được sử dụng cho các mục đích y học cổ truyền, làm thuốc hạ sốt, thuốc giải độc, thuốc an thần và giảm đau xương sống.

Nguồn gốc và phân bố của cây thiên lý

Hoa thiên lý được trồng phổ biến ở các vùng đồng bằng Việt Nam. Chúng được tận dụng để vừa làm cảnh vừa lấy bóng mát vừa làm thực phẩm. Thời xưa, cây thiên lý chỉ phổ biến nhiều ở miền Bắc nên còn có tên tiếng Anh là "Tonkin creeper" (Tonkin = địa danh Bắc Kỳ do vua Minh Mạng đặt).

Trước đây, người ta tìm thấy chúng ở những khu rừng thưa. Vì ăn rất ngon và lành tính nên chúng được đưa về trồng ở nhiều nơi và dần lan ra nhiều đất nước cả châu Âu và châu Á như Malaysia, Indonesia, Thái Lan, Trung Quốc. Người dân ở Hawaii và các nước châu Âu trồng cây này để trang trí không gian và lấy hoa chế biến các món ăn hấp dẫn.

Công dụng của hoa thiên lý trong y học

Thành phần hóa học

Hoa thiên lý là nguồn cung cấp chất xơ và chất đạm. Ngoài ra chúng có nhiều vitamin và khoáng chất cả trong lá và hoa. Người ta thường ăn cả phần ngọn, lá non và hoa.

Cây thiên lý chữa bệnh gì?

Hoa thiên lý có vị ngọt bùi, tính bình. Một số tác dụng của hoa thiên lý bao gồm:

• Giúp an thần, trị đau đầu, giúp ngủ ngon
• Chữa đau nhức lưng
• Giải nhiệt
• Trị giun kim
• Hỗ trợ trị viêm kết mạc, viêm giác mạc, đục màng mắt
• Chữa tiểu buốt, đái đêm
• Giã lá đắp lên vết loét bên ngoài sẽ nhanh lành vết thương và mau lên da non.

Hoa thiên lý – những bài thuốc hiệu quả

Các bài thuốc giúp an thần

• Cách sử dụng phổ biến nhất là nấu canh. Hoa thiên lý rất hợp để nấu với thịt hoặc cá. Ăn thường xuyên sẽ giúp an thần, bớt đau đầu và ngủ ngon hơn. Ngoài ra có thể nấu canh kết hợp với lá vông nem cũng cho hiệu quả tương tự.
• Uống nước sắc từ 30gr hoa thiên lý, 15gr tâm sen và 10gr hoa nhài trong khoảng 5 ngày liên tục sẽ thấy giảm mệt mỏi rõ rệt.
• Kết hợp các vị thuốc sau để sắc uống liên tục trong 5 ngày: 10gr hoa thiên lý, 10gr bạch cúc, 8gr đinh lăng, 8gr rau má, 12gr ngải cứu. Tất cả các vị thuốc này đều rất hữu hiệu để trị mệt mỏi. Mỗi thang sắc được chia làm 3 lần uống trong ngày.

Dùng gối lá thiên lý

Sử dụng gối làm từ lá thiên lý là một cách để giúp ngủ ngon. Chỉ cần lấy thật nhiều lá rửa sạch, phơi khô rồi bỏ vào một chiếc vỏ gối vừa đủ độ dày. Đặt gối này dưới đầu và gáy sẽ có tác dụng giúp lưu thông máu. Những người hay chóng mặt và khó ngủ nên sử dụng cách này để hỗ trợ.

Món ăn có tác dụng trị bệnh

Giảm cân

Nếu chỉ sử dụng một mình hoa thiên lý thì khả năng giảm cân là rất thấp. Tuy nhiên, đây là một trong những thực phẩm hỗ trợ và có thể sử dụng trong thời gian cần giảm cân. Vì trong hoa thiên lý có chứa nhiều chất xơ mà rất ít calo nên chúng không gây tăng cân. Ngoài ra, khi ăn sẽ nhanh tạo cảm giác no bụng, vì thế chúng ta sẽ không tiêu thụ quá nhiều tinh bột và chất béo nữa.

Điều trị đau nhức

Hoa thiên lý được nấu chung với thịt bò hoặc ăn với muối vừng là một phương pháp hữu hiệu để giảm đau xương khớp. Có nguồn thông tin cho thấy việc nấu rau này với thực phẩm giàu sắt sẽ làm giảm lượng kẽm dồi dào ở trong loài thực vật này, vì vậy nên tránh nấu chung.

Ngừa giun kim

Sắc các nguyên liệu sau: 30gr hoa thiên lý, 20gr rau sam, 25gr đinh lăng. Uống liên tục nước này trong 3 ngày, mỗi ngày 3 lần sẽ hỗ trợ phòng ngừa giun kim.

Trị tiểu gắt, buốt, tiểu ra máu, cặn trắng

Đối với các bệnh về đường tiểu, cần sử dụng rễ của loài cây này. Sắc khoảng 20gr và uống 2 lần trong ngày, các triệu chứng sẽ nhanh chóng giảm bớt.

Các bài thuốc ngoài da từ hoa thiên lý

Hỗ trợ người bị bệnh trĩ

Có 2 cách để hỗ trợ điều trị bệnh trĩ: 1 là ăn canh cua hoa thiên lý, 2 là giã nát lá non và đắp lên búi trĩ. Tuy nhiên, cần tham khảo ý kiến thầy thuốc chuyên môn trước khi thực hiện.

Phòng ngừa rôm sảy

Để giảm tình trạng rôm sảy ở trẻ, có thể nghiền nát hoa rồi nấu với cháo cho em bé ăn. Với tính chất thanh nhiệt và giải độc, món ăn này hỗ trợ phòng ngừa và điều trị rôm sảy.

Chữa đinh nhọt

Việc đắp lá đã giã nát vào mụn nhọt hoặc các vết loét sẽ giúp vết thương mau lành, da mau liền lại và ít để lại sẹo.

Ứng dụng của hoa thiên lý trong ẩm thực

Các món ăn với hoa thiên lý

Cũng như rau bầu đất hoặc xà lách xoong Nhật, hoa thiên lý không chỉ là nguồn dinh dưỡng quý giá, hoa thiên lý còn là món ăn rất phổ biến không chỉ ở Việt Nam mà đối với nhiều người ở các nước khác. Một số món ăn hấp dẫn như: canh chua, món xào thịt bò hoặc tôm, thiên lý xào tỏi hoặc thịt gà. Món cháo với hoa thiên lý vừa ngon miệng vừa có tác dụng thải độc.

Trà hoa thiên lý

Thu hoạch và bảo quản hoa để làm trà

• Bước 1: chọn những chùm hoa mới hé hoặc sắp nở và không bị dập nát, bỏ cuống, lấy hoa. Rửa sạch với nước muối loãng.
• Bước 2: phơi khô, trong lúc phơi nên đảo đều.
• Bước 3: sao với lửa nhỏ rồi để nguội, cất hoa trong hũ thủy tinh và để nơi mát mẻ, tránh ánh nắng.

Hoa thiên lý khô có thể dùng để hãm trà, uống trong ngày giúp cải thiện giấc ngủ. Có thể dùng cho người già hay khó ngủ.

Hoa thiên lý và những điều cần lưu ý

• Sử dụng hoa thiên lý nên có giới hạn hoặc theo hướng dẫn của thầy thuốc. Nếu nấu canh, cũng chỉ nên ăn 2 lần/tuần. Nếu sắc thuốc, cần tuân thủ theo đúng lời dặn của thầy thuốc.
• Hoa thiên lý rất nhanh chín, không nên nấu quá kỹ vì sẽ làm giảm dinh dưỡng.
• Không kết hợp trà thiên lý cùng các loại trà khác nếu không chắc chắn các chất trong chúng không loại trừ nhau.
• Để bảo đảm chất kẽm có trong loại rau này, cần tránh nấu chung với các thực phẩm chứa sắt.

Cách trồng và chăm sóc cây hoa thiên lý

Các tiêu chuẩn khi chăm sóc

• Cây thiên lý có thể được trồng rất dễ bằng cánh giâm cành. Đối với phương pháp này, nên chọn những cành không quá già và không quá non rồi cắt 1 đoạn khoảng 25cm. Giâm cành xuống cát hoặc giá thể sạch, giữ ẩm đến khi thấy có rễ trắng nhiều thì tách cây đem ra chậu lớn trồng.
• Việc chăm sóc cây cũng khá đơn giản. Chủ yếu cần đảm bảo một giá thể giàu dinh dưỡng, thoát nước tốt và tưới đủ nước thì cây sẽ phát triển rất khỏe mạnh.
• Cây thiên lý có thể bị rệp. Nên thường xuyên phun nước mạnh vào lá để đuổi chúng. Nếu bị nhiều quá thì cân nhắc phun bằng nước rửa chén pha loãng. Mộc Nhiên khuyến khích sử dụng các biện pháp hữu cơ để bảo đảm an toàn cho môi trường và con người.

Thu hoạch và bảo quản

Toàn bộ rễ, lá và hoa của cây đều có dược tính tốt, trong đó lá và hoa được sử dụng nhiều nhất. Đa phần loài thực vật này được sử dụng tươi. Chỉ cần hái vào, rửa sạch là có thể dùng được. Riêng đối với trà, có thể bảo quản khô để dùng dần.

Tổng kết

Nếu bạn muốn có một giàn hoa vừa đẹp vừa che bóng mát cho sân vườn, lại cho những món ăn ngon và bổ dưỡng thì cây hoa thiên lý là một chọn lựa xuất sắc. Hơn thế nữa, sẽ không tốn quá nhiều công chăm sóc vì chúng phát triển rất nhanh và cực kỳ khỏe mạnh.

^©Copyright by Moc Nhien Farm