Chanh dây Israel

Chanh dây là một loại cây ăn trái giàu vitamin C. Chúng không cần nhiều không gian để trồng. Đặc biệt loại này có thể leo và cho rất nhiều trái bự. Ngoài lượng vitamin C dồi dào, chúng còn chứa hàm lượng lớn chất oxy hóa. Không chỉ đem lại lợi ích về mặt sức khỏe, trái cây này còn rất ngon miệng và có thể chế biến thành nước ép để giải khát cho mùa hè. Hãy cùng Mộc Nhiên tìm hiểu thêm về loại cây quen thuộc và bổ dưỡng này nhé.

• Tên khoa học: Passiflora Edulis
• Tên tiếng Anh: Israel passion fruit 
• Tên gọi khác: dây mát, chanh leo

Chanh dây – những thông tin tổng quát

Nguồn gốc và phân bố của cây chanh dây

Chanh dây là một trong những loài cây dễ trồng và có thể sống được tại các khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới. Nguồn gốc của loại cây này xuất phát từ các quốc gia Nam Mỹ như Brazil hay Argentina. Sau này chúng được du nhập vào rất nhiều quốc gia khác, trong đó có Việt Nam.

Tại Việt Nam, người ta đều có thể trồng chanh leo ở bất cứ nơi nào. Đặc biệt, có một số khu vực chuyên canh loại cây này như Kon Tum, Kiên Giang, Lâm Đồng, Gia Lai, Cần Thơ. Các khu vực chuyên canh chủ yếu để gia tăng sản lượng và tạo ra giá trị kinh tế. Riêng với việc trồng tại vườn nhà, chúng đã phổ biến nhiều năm nay vì rất dễ trồng và cho năng suất tốt.

Chanh dây có những đặc điểm riêng gì khác so với chanh thường?

• Chanh dây thuộc loại cây dây leo lâu năm. Với khả năng phát triển tốt, không cần bỏ ra quá nhiều công phu để chăm sóc. Cây ít kén đất và có thể thu hoạch trái quanh năm.
• Lá cây có hình dạng chân vịt với kích thước 6 – 15cm cho mỗi lá.

• Các cánh hoa có màu tím pha một chút trắng ánh tía.
• Sau khi trồng, cây sẽ liên tục ra hoa. Khoảng một tuần sau khi hoa nở, cánh hoa sẽ rụng dần và bắt đầu hình thành quả. Vài tuần tiếp theo, quả bắt đầu lớn lên và dần chuyển từ màu xanh sang tím. Mỗi cành cho khoảng mười quả.

4 loại chanh dây (chanh leo)

Chanh dây vỏ tím (Passiflora edulis)

Đây là một trong những loại được nhân giống rất rộng vì nó dễ trồng. Hơn nữa, thời gian tái thu hoạch ngắn nên đem lại năng suất lớn. Loại này có quả màu tím. Quả có vị chua, ngọt và có nhiều hạt. Trong các loại vỏ tím, chanh dây Israel được đánh giá rất cao.

Chanh dây vỏ vàng (Passiflora edulis var. Flavicarpa)

Cây có xuất xứ từ đảo quốc anh đào và là một trong những loại chanh leo được săn đón ở cả Việt Nam lẫn quốc tế. Trái vàng, to bằng lòng bàn tay, thịt mềm, ngọt dịu, mùi hương tỏa ra vừa giống đào, vừa giống xoài.

Chanh dây chuối (Passiflora tripartita var. mollissima)

Chúng còn có tên gọi khác là chanh leo chuối do hình dạng quả tương tự như quả chuối. Cây có xuất xứ từ Nam Mỹ.

Chanh dây khổng lồ (Giant passion fruit)

Quả có hình bầu dục, chiều dài 10 – 30cm, kích cỡ này lớn hơn nhiều so với các loại khác. Khi quả còn non có màu xanh nhạt và ngả dần sang vàng đậm khi chín, tỏa ra mùi hương giống quả lê.

Chanh leo ngọt (Passiflora ligularis)

Đây là loại chanh dây đem lại giá trị kinh tế cao hơn hẳn với các loại thông thường. Cùng với vị ngọt lịm lẫn hương chanh, đào, xoài hòa quyện nên nó còn được gọi với cái tên chanh leo ngọt. Quả có màu vàng cam, thịt bên trong trắng.

Những ích lợi của chanh dây Israel

Giá trị dinh dưỡng

Chanh dây Israel là một trong những loại trái cây được đánh giá cao nhờ vào 2 ưu điểm lớn: cực dễ trồng và hàm lượng chất dinh dưỡng trong quả rất lớn. Bên trong mỗi quả, người ta tìm thấy:

• Các loại axit amin như glycin, valin, tyrosin…
• Vitamin A, vitamin C.
• Chất xơ và protein và những thành phần không béo khác.
• Sắt và kali.

Uống nước chanh có tác dụng gì?

Chanh dây Israel giàu chất chống oxy hóa

Hàm lượng chất chống oxy hóa trong chanh dây Israel khá lớn, đồng thời cũng giàu vitamin C và beta carotene, polyphenol. Trong đó:

• Polyphenol có khả năng kháng viêm và chống oxy hóa, ngăn ngừa các bệnh lý liên quan tới tim mạch.

• Vitamin C là chất chống oxy hóa rất cần thiết cho cơ thể. Việc bổ sung chất này hàng ngày có thể giúp hệ miễn dịch hoạt động tốt hơn, làm chậm quá trình lão hóa, giúp cho cơ thể luôn trẻ trung và khỏe mạnh.
• Beta carotene khi được đưa vào cơ thể sẽ được chuyển hóa thành vitamin A. Bổ sung beta carotene sẽ giúp bạn có một thị lực tốt, giảm nguy cơ hình thành các khối u ác tính như u tuyến tiền liệt, u ruột kết, vú, dạ dày.

• Bên trong hạt chanh leo Israel còn chứa piceatannol là một loại polyphenol có thể giúp cơ thể thấp thu insulin tốt hơn. Điều này ngăn ngừa nguy cơ mắc bệnh tiểu đường tuýp 2 ở những người béo phì.

Chanh leo ngừa bệnh về đường hô hấp

Một số bệnh nhân hen suyễn bị dị ứng với các thành phần của thuốc. Nhiều nghiên cứu đang được tiến hành để sử dụng những đặc tính của chanh dây trong các liệu pháp điều trị hen suyễn tự nhiên (không dùng thuốc).

Nếu chẳng may gặp phải một số bênh liên quan đến đường hô hấp, sử dụng chanh dây có thể làm giúp tình trạng bệnh được cải thiện. Nước ép còn có tác dụng long đờm, làm dịu các cơn suyễn, ho khan, khó thở.

Hỗ trợ phòng ngừa ung thư

Lượng chất chống oxy hóa dồi dào trong quả có khả năng ngăn ngừa ung thư rất tốt. Các khối u đại trực tràng cũng có thể được ức chế và tiêu diệt nhờ vào sự có mặt của piceatannol có trong chanh dây.

Chanh dây Israel làm đẹp da

Vitamin A là một trong những hoạt chất giúp cơ thể, đặc biệt là làn da duy trì sự trẻ trung. Ngoài ra vitamin C, riboflavin, carotene và các chất chống oxy hóa khác cũng góp phần giúp làn da luôn căng mọng, tràn đầy sức sống, xóa đi dấu hiệu lão hóa. Ngoài khả năng giữ ẩm và tẩy trùng, chanh dây Israel còn ngăn ngừa mụn và viêm da.

Có lượng đường thấp

Đối với những người bị thừa cân, lượng đường trong máu tăng quá cao có thể gây vỡ các mạch máu, dây thần kinh, gia tăng nguy cơ mắc các bệnh lý về tim mạch như đột quỵ và tiểu đường tuýp 2. Trong khi đó, hàm lượng đường có trong chanh dây không nhiều. Điều này đồng nghĩa với việc carbohydrate hấp thu chậm. Nhờ vậy, kìm hãm việc lượng đường trong máu đột ngột tăng cao.

Hỗ trợ giảm cân

Trung bình cứ 100gr chanh dây thì chỉ chứa có 97 calo và rất nhiều chất xơ. Ăn loại trái cây này có thể khiến cơ thể cảm thấy no nhưng thực tế lượng calo hấp thụ luôn ở mức thấp.

Mặc dù có nhiều lợi ích và bổ dưỡng nhưng không nên uống quá nhiều nước quả vì có thể làm rối loạn tiêu hóa và gây ra một số tác dụng phụ khác.

Điều hòa lưu thông máu

Khả năng lưu thông máu trong cơ thể không tốt có thể gây ra hiện tượng lạnh chân tay, sưng phù, nứt nẻ da, uể oải mệt mỏi. Nếu tình trạng này xảy ra lâu dài có thể gây tắc nghẽn lưu thông máu, gây rụng tóc, đau đầu, chóng mặt.

Kali trong chanh dây có tác dụng làm giãn mạch máu. Khi bổ sung kèm với đồng và sắt, cơ thể sẽ sản sinh hồng cầu mạnh mẽ hơn, nhờ vậy lượng máu trong cơ thể dồi dào và việc lưu chuyển sẽ dễ dàng hơn.

Vỏ chanh dây có tác dụng kháng viêm

Chất chống oxy hóa trong vỏ có khả năng kháng viêm rất mạnh. Một số thử nghiệm lâm sàng đối với những bệnh nhân bị thoái hóa khớp gối đã cho kết quả khả quan. Các bệnh nhân được cho sử dụng vỏ chanh dây tím ít bị cứng và đau khớp hơn nhóm còn lại. Tuy vậy, vẫn cần nhiều nghiên cứu hơn nữa để xác định chính xác hiệu quả của nó.

Giúp xương chắc khỏe

Magie, sắt, canxi, phốt pho là bộ tứ giúp cho xương chắc khỏe. Những khoáng chất này đều nằm trong chanh dây với hàm lượng không hề ít. Sử dụng chanh dây cùng các loại rau xanh khác và sữa sẽ giúp mật độ xương luôn được đảm bảo và ngăn ngừa loãng xương.

Giảm căng thẳng

Những người đang phải chịu đựng những cơn stress hay lo âu kéo dài, hãy sử dụng chanh dây. Kali có khả năng tăng cường lưu thông máu, giúp giảm căng thẳng, folate có khả năng ngăn ngừa suy giảm trí nhớ và bệnh Alzheimer.

Chanh dây Israel được sử dụng như thế nào trong ẩm thực?

Loại trái cây này có thể được sử dụng theo nhiều cách khác nhau từ sử dụng tươi cho đến chế biến thành nhiều loại thực phẩm khác nhau. Một số cách phổ biến để thưởng thức:

Chanh dây làm cho món ăn thêm hấp dẫn

• Có thể tạo độ chua cho salad bằng cách thêm nước quả vào. Ngoài ra nó còn khiến món salad giòn và có hương vị đậm đà hơn.

• Một chút đường, một chút muối cùng với chanh leo sẽ cho ra một loại mứt dẻo ngon, thơm nức mũi. Cách làm cũng khá đơn giản và không tốn nhiều thời gian. Khi ra thành phẩm, mứt sẽ có màu đỏ và dai dai cùng với mùi chua nhè nhẹ.

• Dùng chanh dây làm sốt có thể khiến món gà, bò, tôm… có một hương vị độc đáo. Chỉ cần một ít nước trộn với dầu ăn và một số loại gia vị là đã hoàn thành được món sốt hấp dẫn rồi.

Hương vị tuyệt vời cho đồ uống và món tráng miệng

• Sử dụng làm đồ uống. Nước có thể được làm từ cách vắt chanh qua rây. Sau đó lấy lượng nước đó để pha vào cocktail như một chất tạo vị chua tự nhiên.

• Chanh dây được thái lát mỏng được sử dụng như một lớp phủ trang trí cho các loại bánh ngọt hay các món tráng miệng. Ngoài ra, có thể trộn chanh dây với sữa chua để có một hỗn hợp hấp dẫn.

• Chuẩn bị một ít sữa, đường, bột gelatin, whipping cream và chanh dây. Trộn tất cả nguyên liệu trên bằng máy xay sinh tố và để vào ngăn lạnh. Và thế là bạn đã một món kem mát lạnh chua chua, ngọt ngọt để giải nhiệt cho những ngày hè nóng nực.

• Trà đen kết hợp với chanh dây cũng là một bộ đôi vô cùng ăn ý dành cho những ngày hè oi bức.

Lưu ý khi sử dụng chanh dây Israel

• Nên bỏ hạt, ăn ruột.
• Chỉ nên tiêu thụ 1 – 2 quả mỗi ngày. Nếu sử dụng nhiều hơn có thể phát sinh một số tác dụng phụ ngoài ý muốn.
• Đối với những người bị viêm loét dạ dày, nếu sử dụng liên tục trong thời gian dài sẽ thừa các loại axit hữu cơ. Kết quả có thể tăng nguy cơ bị sỏi thận.

• Sử dụng không đúng cách sẽ khiến cơ thể nổi mề đay, phù mạch máu, khó thở. Tình trạng nghiêm trọng hơn có thể dẫn đến nôn mửa, mệt mỏi, giảm khả năng tập trung.
• Tiêu thụ hạt chanh dây quá nhiều và liên tục sẽ gây ra nguy cơ viêm ruột thừa hoặc viêm túi ruột già.
• Chanh dây có khả năng tương tác với các loại thuốc an thần hay thảo dược khiến cơ thể người dùng có cảm giác buồn ngủ. Không sử dụng với chất chống đông máu vì sẽ khiến cơ thể chảy máu nhiều hơn.

• Nếu cơ thể xảy ra các triệu chứng trên sau khi sử dụng chanh dây, cần tìm tới trung tâm y tế gần nhất để được sơ cứu và chữa trị kịp thời. Phụ nữ đang mang thai và cho con bú cũng được khuyến cáo hạn chế sử dụng quá nhiều.

Cách trồng và chăm sóc cây chanh dây Israel

Nhân giống cây chanh dây

Trong các phương pháp nhân giống, gieo hạt và giâm cành đều cho năng suất tốt. Trong đó, việc giâm sẽ đảm bảo cây con sẽ mang đúng các đặc tính của cây mẹ, đồng thời cũng cho năng suất cao nhất. Cả 2 phương pháp này đều đòi hỏi giá thể sạch, thoáng, đủ ẩm và được giữ ẩm trong suốt thời gian thực hiện.

Các yếu tố cần thiết khi chăm sóc chanh dây Israel

Đất trồng

Chanh dây Israel không kén đất trồng, chỉ cần đảm bảo cho đất trồng có độ thoát nước tốt là được. Nếu không có đất nền, có thể dùng các loại thùng xốp, khay, chậu… phù hợp với kích thước cây và phải đảm bảo có độ thoát nước tốt (đục lỗ dưới đáy chậu).

Vì chúng thuộc loại dây leo nên có thể làm thêm giàn để tăng khả năng phát triển của cây.

Yêu cầu về nước

Do chanh dây Israel là một loại cây ưa ẩm nên cần tưới nước đầy đủ đặc biệt là vào thời kỳ cây đang ra trái. Nếu thiếu nước, các trái chanh leo sẽ bị teo, sần sùi và rụng trước khi đạt đủ kích thước.

Ánh sáng

Nên trồng cây ở những khu vực có cường độ ánh sáng thấp. Nếu nắng quá gắt sẽ làm cây dễ mất nước, ảnh hưởng đến sự sinh trưởng và quá trình ra quả.

Bón phân

Khi cây còn non, nên tiến hành bón phân. Trong giai đoạn cây ra trái cần bón thêm phân hữu cơ để cây cho ra nhiều trái và trái to, căng mọng hơn.

Phòng trừ sâu bệnh

Chanh dây có khả năng kháng bệnh khá tốt. Tuy nhiên, cần thường xuyên kiểm tra tình trạng của cây để phát hiện kịp thời bệnh có thể gây hại.

Một số loại sâu bệnh thường gặp khi trồng theo quy mô lớn: bệnh đốm nâu, bệnh gây cứng trái, bệnh xoăn lá, bệnh héo xanh, bọ trĩ. Khi mới phát hiện bệnh, cần loại bỏ các cành, lá bị bệnh để tránh lây lan. Thường xuyên phun nước áp lực mạnh dưới mặt lá để ngăn ngừa. Luôn giữ cây thông thoáng.

Thu hoạch và bảo quản cây chanh dây Israel

Thu hoạch

Những quả nhẹ, lớp vỏ nhăn và khô là những quả có đạt chất lượng và có hương vị ngon. Những quả cầm vào thấy nặng tay, bề ngoài trơn thì sẽ có vỏ dày và cho ít ruột, hương vị không đậm đà.

Bảo quản

• Sau khi thu hoạch, rửa sạch quả và để quả ráo nước trước khi cất vào tủ lạnh. Dùng màng bọc bọc lại để giữ được tươi lâu hơn.
• Chanh dây sẽ bị mất vị rất nhanh khi để ngoài trời nóng. Các loại nước cốt nên được bảo quản trong tủ lạnh để giữ được hương bị nguyên bản.

Tổng kết

Chanh dây là một loại trái cây có hàm lượng dinh dưỡng và chất xơ cao. Ngoài việc có thể dùng để chế biến thành nhiều món ngon khác nhau, chúng còn có khả năng cải thiện sức khỏe của người dùng. Cây cũng rất dễ trồng và cho ra nhiều quả liên tục trong năm. Vì vậy, chúng rất thích hợp cho những người mới bắt đầu làm vườn. Nếu bạn đang cần một loại cây dây leo hoặc mảnh vườn không còn nhiều khoảng trống thì chanh dây Israel là một sự lựa chọn thích hợp.

^©Copyright by Moc Nhien Farm