Kinh giới dại (Oregano)

Lá oregano có vị cay và mọc hoang nên còn được gọi là kinh giới dại. Đây là một loại cây thảo mộc dùng để làm gia vị và dược liệu. Chúng đặc biệt phổ biến trong ẩm thực Hy Lạp, Tây Ban Nha, Ý, Pháp và Mexico. Ngoài ra, tinh dầu của cây có tính kháng khuẩn, kháng viêm, kháng nấm. Những năm gần đây, người Việt Nam đã bắt đầu sử dụng nhiều làm gia vị cho các món Tây. Vì thế, chúng đã dần trở nên quen thuộc trong căn bếp của gia đình. Việc trồng và bảo quản lá để sử dụng là một trong những mối quan tâm của nhiều người. Mộc Nhiên sẽ cùng tìm hiểu với các bạn nha!

• Tên khoa học: Origanum Vulgare
• Tên tiếng Anh: Oregano, Wild marjoram, Sweet marjoram
• Tên gọi khác: kinh giới cay

Nguồn gốc của lá oregano (kinh giới dại)

Lá oregano được gọi là kinh giới cay hoặc kinh giới dại vì chúng mọc hoang ở vùng núi và có vị hăng, cay, tuy nồng nhưng rất ấm. Được xem là cây thảo dược lâu năm và là cây gia vị cùng loại với bạc hà. Cây có nguồn gốc từ Tây Nam Á và Tây Địa Trung Hải. Hiện nay, cây lá oregano phổ biến ở rất nhiều nơi. Chúng được sử dụng cả trong y học và ẩm thực, như Việt Nam, Ấn Độ, Nhật Bản, Campuchia, Thái Lan.

Lá oregano được nhận biết như thế nào

Cây kinh giới dại cao khoảng dưới 80cm, thân mềm, mọc đứng, có lông mịn phủ khắp thân và lá. Thân cây thường xòe ra bốn phía. Lá thuôn nhọn có viền răng cưa, lá mềm và có lông. Cây có hoa màu tím nhạt, không có cuống.

Lá Oregano (kinh giới dại) là một trong những loại gia vị phổ biến để tăng hương vị cho các món ăn. Chúng thường được bỏ vào khi món ăn đã hoàn thành để giữ được hương vị hoàn hảo nhất. Lá được dùng tươi hoặc sấy khô.

Mùi vị của lá oregano hăng và nồng hơn so với các loại kinh giới khác. Vì xuất hiện ở các vùng hoang nên chúng còn được gọi là kinh giới hoang dã.

Lá oregano có tác dụng gì?

Trong lá oregano có nhiều vitamin và khoáng chất. Vì vậy, đây còn là một thảo dược quý mà nhiều tài liệu nghiên cứu khoa học đã công nhận. Tinh dầu oregano có tác dụng kháng khuẩn, kháng viêm, giảm sưng tấy cho da. Chúng hiệu quả với bệnh đau nhức, tăng sức đề kháng, tăng khả năng miễn dịch, hỗ trợ các bệnh về viêm họng và tiêu hóa.

Oregano và kinh giới – là 1 hay 2?

Thực tế, oregano không phải là kinh giới. Chúng thuộc 2 chi khác nhau, tuy cùng là cây thảo dược và cũng là cây gia vị. Ở Việt Nam, chúng được đặt tên là kinh giới dại vì hương và vị có nhiều nét giống. Tuy vậy, hình dáng của chi loài oregano rất khác so với kinh giới. Điểm khác biệt lớn nhất là lá của chúng nhỏ so với lá kinh giới rất nhiều. Trong các loại cây được gọi là kinh giới, riêng kinh giới ngọt rất giống với oregano, cả về mùi hương và kích cỡ lá.

Kinh giới ngọt có tên khoa học là Origanum Majorana. Loại cây này cùng chi với oregano, có phiến lá khá giống nhưng màu sắc xanh đậm hơn. Mùi hương nhẹ và ấm áp hơn so với oregano. Chính vì không hăng quá nên chúng được gọi là kinh giới ngọt. Cũng được gọi là kinh giới, nhưng căn cứ theo tên khoa học, chúng cùng chi loài với oreganum, và khác chi loài với các loại kinh giới khác.

Công dụng chung của lá oregano

Vì chứa nhiều chất dinh dưỡng, lá oregano được coi là một loại thảo dược. Vì mang hương vị đặc trưng rất phù hợp để làm gia vị, chúng được sử dụng trong ẩm thực.

Việc sử dụng lá làm gia vị cũng là một cách để hỗ trợ sức khỏe. Ngoài ra, với các lợi ích từ tinh dầu oregano, nhiều bài thuốc giảm đau đã được áp dụng.

Các ứng dụng cụ thể của oregano trong y học

Tinh dầu và bệnh về đường hô hấp

Tinh dầu từ lá oregano có tác dụng làm giảm các cơn ho, giảm các triệu chứng khác nhau của bệnh viêm họng. Ngoài ra, chúng còn có tác dụng đối với các bệnh về hô hấp và viêm xoang. Sử dụng lá oregano thường xuyên sẽ giúp cho hệ miễn dịch khỏe mạnh hơn. Nhờ đó, cơ thể có sức đề kháng tốt đối với các loại virus.

Có tính kháng khuẩn cao

Lá oregano được coi là một chất chống oxy hóa và có tính kháng khuẩn cao. Chúng được dùng như một loại thuốc nhưng an toàn hơn hóa chất. Nếu bổ sung loại gia vị này trong thực đơn, có thể ức chế sự phát triển và sinh sôi của vi khuẩn.

Lá oregano hỗ trợ ngăn ngừa ung thư

Một trong những hoạt chất quý trong lá oregano là carvacrol với tác dụng làm chậm sự phát triển của tế bào. Chính điều này làm cho tinh dầu của nó hỗ trợ ngăn các tế bào ung thư phát triển. Vì thế, góp phần giảm khả năng di căn ung thư. Cùng với phenol – một chất chống oxy hóa mạnh, tinh dầu này càng có tác dụng mạnh đối với việc ngăn ngừa ung thư.

Giúp cho đường tiêu hóa khỏe mạnh

Người ta biết đến lá oregano vì chúng là loại gia vị phổ biến. Nhiều người chưa biết rằng những nghiên cứu về tính kháng khuẩn và loại bỏ ký sinh trùng đã được thực hiện và có những kết quả khả quan được công bố chính thức. Tinh dầu oregano giúp dạ dày tiết ra các enzym có lợi cho hệ tiêu hóa, nhờ đó dạ dày sẽ khỏe hơn.

Kháng viêm và làm dịu sưng đỏ

Ngoài việc sử dụng làm gia vị, lá oregano còn là một loại thuốc ngoài da, trị mụn và chống lão hóa. Với tính kháng khuẩn, kháng viêm cao, có thể dùng tinh dầu bôi lên các vết côn trùng và những vùng da bị kích ứng. Tận dụng khả năng này, người ta còn dùng tinh dầu trong các loại thuốc chống côn trùng. Việc trồng loại cây này cũng hỗ trợ giảm côn trùng tuy không phải tuyệt đối.

Mùi hương của tinh dầu trong lá có tác dụng thư giãn, làm dịu căng thẳng. Vì thế, chúng còn được dùng để tạo mùi thơm hỗ trợ an thần.

Lá oregano được sử dụng như thế nào trong ẩm thực?

Nhắc tới lá oregano, người ta nghĩ đến ngay cả một nền ẩm thực của Ý, trong đó pizza và salad là 2 món ăn phổ biến nhất. Ngoài ra, chúng được tận dụng để làm các loại nước sốt và các loại bánh. 

Lá được sử dụng dưới cả hình thức khô hoặc tươi. Lá khô thường dùng để rắc lên các món nướng. Lá tươi dùng để trộn với các loại rau. Hương vị thơm nồng làm cho món ăn thêm hấp dẫn và khó quên.

Một số lưu ý khi dùng lá oregano

• Tuy oregano là một loại gia vị thảo dược và còn có tác dụng chữa bệnh nhưng chúng không được sử dụng cho một số đối tượng bị các loại bệnh như: rối loạn chảy máu, dị ứng với các loại thân thảo và bạc hà, bệnh tiểu đường.
• Nếu sắp phẫu thuật, nên ngưng sử dụng trước 2 tuần.
• Phụ nữ mang thai và cho con bú nên tham khảo liều lượng sử dụng với bác sĩ.

Cách trồng và chăm sóc lá oregano (kinh giới dại)

Nhân giống cây oregano

Có 3 phương pháp cho năng suất cao: bằng hạt, tách gốc và giâm cành. Cả 3 phương pháp đều đòi hỏi giá thể sạch, đủ ẩm, tơi xốp. Trong thời gian chờ cây nảy mầm, cần đặt chúng ở nơi thoáng mát và ít ánh sáng. Phương pháp gieo hạt không đòi hỏi phải ngâm hạt trước 1 ngày, nhưng nếu ngâm thì hạt sẽ nhanh nảy mầm hơn.

Cách chăm sóc cây oregano

• Như các loài thảo dược khác, kinh giới dại không khó để chăm sóc. Chúng phù hợp với nhiều khí hậu khác nhau. Vì thế, chúng cũng dễ dàng phát triển với khí hậu ở Việt Nam.
• Một trong những yếu tố đầu tiên để trồng cây thân thảo là đất. Đất nên thoáng, dễ thoát nước và giữ ẩm tốt. Với kết cấu thân thảo, chúng sẽ dễ bị úng thân và rễ. Vào mùa mưa, đất đã ẩm thì việc hạn chế tưới và kiểm tra độ thoát nước là cần thiết. Vào mùa hè, nếu thấy chúng dễ bị rũ lá, cần bổ sung lượng nước phù hợp.

• Vì lá oregano mềm và thân rủ xuống xòe vuông ra xung quanh nên khi tưới, cần tưới sát gốc. Nếu phun lá cần chọn chế độ phun tia mịn để không làm dập lá. Không nên để lá ướt vào buổi tối vì có thể sinh vi khuẩn.
• Oregano không thu hút sâu bệnh. Tuy nhiên, đôi khi chúng có thể bị rệp bám. Thường xuyên rửa sạch mặt dưới lá và nách lá sẽ hạn chế điều này. Không nên sử dụng thuốc hóa học vì đây là loại cây gia vị, khi sử dụng sẽ có hại cho sức khỏe.

Cắt tỉa cây kinh giới dại

Nên thường xuyên vặt ngọn cây để ngăn chúng ra hoa. Nhờ đó chúng sẽ tập trung dinh dưỡng và thân và lá. Khi cây cao khoảng 12cm thì nên bắt đầu thu hoạch lấy lá và phần ngọn. Nếu cây già, phần gốc sẽ hóa gỗ. Khi đó nên cắt sát xuống gốc để chúng ra mầm mới với lượng tinh dầu tốt nhất.

Thu hoạch và bảo quản lá oregano

Thu hoạch trước khi cây nở hoa là tốt nhất. Khi đó lượng tinh dầu và chất dinh dưỡng nhiều nhất. Sau khi thu hoạch, phơi khô để dùng dần. Lá khô cần được bỏ vô lọ thủy tinh kín và để nơi thoáng mát.

Đối với lá oregano tươi, có thể bảo quản trong túi kín, để ở ngăn mát – cách này giữ được khoảng 3 ngày. Nếu để trong túi hút chân không đặt ở ngăn đông thì giữ được lâu hơn. Một cách hiệu quả khác là cắt nhỏ hoặc xay nhuyễn và cho vào khay đá để bảo quản.

Tổng kết

Lá oregano nằm trong danh sách những loại gia vị Âu phổ biến và có giá trị ẩm thực cao. Ngày nay, khi người Việt có xu hướng tìm hiểu và chế biến các món Âu nhiều hơn thì các gia vị này càng được chú ý đến. Không chỉ mang lại hương vị đặc sắc cho món ăn, chúng còn chứa nhiều dưỡng chất có lợi cho sức khỏe. Nếu khu vườn bạn còn chỗ trống, hãy thử trồng loại gia vị hấp dẫn này nhé.

^©Copyright by Moc Nhien Farm