Mâm xôi đen A1

Mâm xôi đen là loại quả siêu giàu vitamin và được sử dụng phổ biến trong thực đơn bổ sung dinh dưỡng hàng ngày. Chúng có mặt trên bàn ăn trong món rau trộn hoặc sữa chua trái cây mát lạnh. Chúng được chế biến thành nhiều món ăn thú vị. Đặc biệt hơn khi các bộ phận của cây còn là một vị thuốc phổ biến trong Đông y. Trong bài viết dưới đây, Mộc Nhiên sẽ điểm qua những lợi ích của loài cây này.

• Tên khoa học: Rubus alceaefolius Poir.
• Tiếng Anh: Raspberries
• Tên khác: phúc bồn tử, đùm đũm, chúc xôi, cơm xôi

Đặc điểm của cây mâm xôi đen

• Cây mâm xôi đen thân bụi, lâu năm hóa gỗ. Chúng thường mọc bám và leo lên các hàng rào hoặc các bụi cây khác. Chúng có gai, có lông trên thân và lá, quả.

• Lá hình bầu dục, có viền răng cưa. Phiến lá mỏng, nhiều lông mịn. Mặt trên lá có màu đậm hơn mặt dưới, phiến lá có nhiều gân.
• Hoa màu trắng, nhỏ, 5 cánh.

• Giá trị nhất là quả giàu dinh dưỡng. Khi chín chúng có màu đỏ đậm hoặc đen. Có thể hái ăn trực tiếp. Chúng ra quả lai ra quanh năm, và cực kỳ sai quả khi tới mùa thu hoạch. Chúng được coi là nữ hoàng của các loại quả vì rất giàu vitamin và dưỡng chất.

Cây phúc bồn tử (mâm xôi) – nguồn gốc và phân bố

Trước đây, quả phúc bồn tử chỉ phổ biến ở khu vực khí hậu mát mẻ, ôn đới. Ở Việt Nam, chúng thường có ở Đà Lạt, Lâm Đồng. Nhận thấy hương vị ngon ngọt hấp dẫn và giá trị dinh dưỡng cao, người ta đã thử đem về vùng nhiệt đới nắng gió trồng thí nghiệm. Nơi đầu tiên là Ninh Thuận, Phan Rang. Việc thuần dưỡng cây ở khí hậu nhiệt đới đã có hiệu quả ngoài sức tưởng tượng. Từ đó, trồng cây phúc bồn tử trở thành một nguồn thu nhập cho nông nghiệp địa phương.

Chúng ra quả quanh năm và tuổi thọ cây có thể lên tới 10 năm. Vì vậy, việc đầu tư ban đầu có thể cần nhiều vốn nhưng cho thành quả lâu dài. Nguồn tiêu thụ quả cũng rất đa dạng. Đặc biệt các quán cà phê, quán nước cần lượng quả lớn. Ở các khu vực nắng nóng, loại quả này là một thực phẩm giải khát tuyệt vời.

Các loại quả mâm xôi (phúc bồn tử)

Mâm xôi có màu đỏ, vàng và đen. Trong số đó màu đen được coi là nữ hoàng vì giàu dinh dưỡng nhất. Lá của loại đen to hơn, xanh đậm hơn, cành vươn dài, cành to mập mạp. Quả cũng lớn hơn 3 – 4 lần, vì thế cũng giàu dinh dưỡng hơn.

Phân biệt quả mâm xôi đen với quả dâu tằm

Thoạt nhìn, bề ngoài của hai loại quả này khá giống nhau về màu sắc và cả hình dáng. Tuy vậy, quả dâu tằm hơi thuôn dài còn quả mâm xôi thì tròn hơn. Khi ăn, quả mâm xôi có cảm giác có nhiều hạt còn quả dâu tằm thì không.

Công dụng của mâm xôi đen trong ẩm thực

• Quả ít đường, nhiều chất xơ, giàu vitamin. Vì thế, chúng là 1 loại trái cây vừa giải khát vừa bổ sung dinh dưỡng. Ngoài việc ăn quả tươi, chúng còn được chế biến làm siro, mứt, nước ngọt, nước ép. Chúng cũng có thể được trộn với salad để bổ sung vào chế độ rau quả hàng ngày.

• Ngoài ra, toàn bộ cây đều là thảo dược. Chúng được dùng làm thuốc vì tác dụng thanh nhiệt, tốt cho tiêu hóa và tăng sinh lực.
• Vị ngọt, tính bình
• Quả chín để ăn.
• Lá, cành, rễ, quả đều có thể làm thuốc.

Công dụng của mâm xôi đen trong y học hiện đại

Thành phần hóa học của quả mâm xôi

Quả mâm xôi giàu vitamin, các axit hữu cơ và nhiều chất xơ. Bổ sung loại quả này trong thực đơn hàng tuần sẽ hỗ trợ giảm nguy cơ ung thư, phòng ngừa các bệnh về tim mạch và chống oxy hóa. Một tác dụng đặc biệt là tăng cường khả năng quan hệ tình dục ở cả nam và nữ.

Các tác dụng của mâm xôi đen

Tác dụng chống oxi hóa

Hàm lượng vitamin C lớn trong phúc bồn tử đem lại tác dụng chống oxy hóa rất mạnh. Điều này góp phần bảo vệ cơ thể khỏi rất nhiều bệnh liên quan tới tim mạch, mắt, não và bệnh tiểu đường.

Phòng chống ung thư

Trong quả có chứa nhiều flavonoid và axit ellagic – đều là chất chống oxy hóa. Chúng có tác dụng giảm viêm và ức chế sự phát triển của các tế bào ung thư.

Duy trì sức khỏe tim mạch

Hàm lượng kali vừa phải trong quả mâm xôi, cùng với sắt, đồng và mangan đều có tác dụng tăng cường sức khỏe tim mạch. Chúng hỗ trợ làm ổn định nhịp tim và huyết áp, ngăn ngừa tình trạng thiếu máu. Hàm lượng đường trong loại quả này không cao, không lo khả năng tăng đường khi tiêu thụ. Vì vậy, người bị tiểu đường vẫn có thể dùng.

Cải thiện thị lực

Vitamin C và A không chỉ giúp kháng khuẩn, chống viêm mà còn tăng cường thị lực. Đây là một trong những loại quả nên có trong khẩu phần ăn để phòng tránh các bệnh về mắt, hạn chế tình trạng khô mắt.

Tăng cường chức năng hệ tiêu hóa

Tuy nhỏ nhưng quả phúc bồn tử rất giàu chất xơ. Nhờ vậy mà chúng giúp cải thiện hệ tiêu hóa, giảm các triệu chứng khó tiêu, táo bón… Loại quả giàu dinh dưỡng này được tận dụng để làm các loại nước uống lên men vì chúng tạo lợi khuẩn hỗ trợ hệ tiệu hóa khỏe mạnh.

Các bài thuốc Đông y từ quả mâm xôi

Mâm xôi hỗ trợ sức khỏe thận

Bài thuốc bổ thận: 12gr các vị mâm xôi đen, liên tu, long cốt, khiếm thực, sa uyển tử, sơn thù du. Sắc hỗn hợp này mỗi ngày 1 thang, chia ra uống trong ngày.

Bài thuốc trị các triệu chứng đau nhức, suy thận, liệt dương, tiểu nhiều

Nấu cháo từ các nguyên liệu với định lượng như sau: 10 – 15gr quả mâm xôi, 20 – 30gr câu kỷ tử, 30 – 45gr thỏ ty tử, 100gr gạo tẻ, gia vị, hành lá, gừng, 5 con chim sẻ.

Chữa các hệ quả khi thận hư: liệt dương, di tinh, tiểu tiện nhiều lần

Kết hợp quả phúc bồn tử với thịt dê và các vị thuốc khác để ăn. Liều lượng như sau: 12gr quả mâm xôi, 200gr hải sâm, 6gr nhục quế, 12gr ích trí nhân, 150gr thịt dê. Sắc riêng phúc bồn tử và ích trí nhân. Sau khi mềm, lấy nước. Hải sâm cần được ngâm mềm, thái miếng nhỏ. Sau đó cho các nguyên liệu còn lại vào chung với nước sắc ở trên. Đun lửa nhỏ cho mềm, nêm gia vị rồi dùng.

Các bài thuốc khác từ cây mâm xôi

Chữa đầy bụng: sử dụng 10 – 20gr cành và lá. Sau khi phơi khô, thái nhỏ, đem sao hoặc hãm lấy nước uống.

Chữa suy giảm tinh trùng hoặc âm đạo khô rát: 150gr mỗi loại gồm quả mâm xôi, câu kỷ tử, nữ trinh tử, tang thầm, tây dương sâm, đường phèn. Chuẩn bị 1,5l rượu gạo. Ngâm tất cả các nguyên liệu vào rượu rồi cất kỹ. Sau 3 tuần là dùng được. Trước khi ngủ uống khoảng 20ml.

Chữa đái buốt: sắc 20 – 30gr quả mâm xôi phơi khô rồi uống.

Điều trị viêm gan mạn tính, viêm tuyến vú, viêm miệng: kết hợp cành và lá với mộc thông, ô rô. Sắc tất cả các nguyên liệu với 400ml nước. Khi còn 100ml thì tắt bếp.

Ứng dụng của mâm xôi đen dạng bột

• Quả đen khi ngâm rượu hay làm mứt sẽ cho vị ngon ngọt hơn so với loại vàng và đỏ.
• Chúng còn được nghiền làm bột để sử dụng cho những người bị đau dạ dày. Chúng vẫn tiếp tục được nghiên cứu để sử dụng bột được nhiều hơn.

Một số lưu ý khi dùng quả mâm xôi (phúc bồn tử)

• Phụ nữ có thai không nên sử dụng lá của cây mâm xôi vì chúng tuy giúp điều hòa kinh nguyệt nhưng dễ gây sảy thai.
• Lá làm giảm đường huyết nhẹ. Vì thế, nếu đang sử dụng thuốc hạ huyết áp thì không nên dùng.

• Không nên sử dụng quả phúc bồn tử trong các trường hợp sau: đang dùng thuốc kháng sinh có thành phần từ quả mâm xôi, đang sử dụng các loại thuốc làm chậm đông máu, đang dùng thuốc nhuận tràng và lợi tiểu.
• Những người quá mẫn cảm có thể sẽ thấy hơi ngứa miệng khi mới ăn quả. Người mẫn cảm có thể bị dị ứng với bất kỳ loại trái cây nào. Vì thế, nếu có những biểu hiện lạ sau khi ăn thì nên ngưng và tham khảo ý kiến bác sĩ ngay lập tức.

Cách trồng và chăm sóc cây mâm xôi đen

Các cách nhân giống

Cây mâm xôi có thể được nhân giống bằng cách gieo hạt hoặc chiết cành, ghép cành. Ưu điểm của việc chiết hoặc ghép cành là thời gian thu hoạch nhanh hơn nhiều so với gieo hạt.

Đối với việc chiết, ghép, cần chọn cây mẹ khỏe mạnh để cây mới cho sản lượng quả có nguồn dinh dưỡng tối ưu nhất.

Dù là cách nhân giống nào thì chúng đều cần giá thể giàu dinh dưỡng, tơi xốp và thoát nước tốt. Suốt quá trình nhân giống, cần giữ cho giá thể và cành đủ ẩm. Khi thành cây con mới đưa ra nắng từ từ.

Cách chăm sóc cây mâm xôi đen

• Cây không đòi hỏi phải tưới nhiều nước. Có thể tưới theo tuần hoặc căn mặt đất khô mới cần tưới tiếp.
• Hầu hết các loại cây cho quả sẽ ưa ánh sáng. Chúng phát triển tốt nhất và cho năng suất cao nhất khi nhận được nhiều ánh nắng trực tiếp. Tuy vậy, các khu vực nhiều nắng thường thoáng gió mà cây rất mềm mại và là thân leo bám nên cần làm giàn kẻo bị đổ ngã.

• Vì là cây ăn quả, chúng cần được bổ sung dinh dưỡng đầy đủ thì quả mới nhiều dưỡng chất. Cần bón phân hữu cơ cho cây định kỳ và bón thúc trước mỗi đợt đậu quả.

• Cắt tỉa và tạo tán để cây thông thoáng, tránh sâu bệnh. Trong khi cắt tỉa, cần loại bỏ những cành phụ, cành già yếu, vặt bỏ lá sâu và lá già.

Thu hoạch quả mâm xôi

Nên đợi tới khi cây đạt 1,5 tuổi thì bắt đầu thu hoạch. Chỉ nên thu hoạch khi quả đã chuyển sang màu đỏ thẫm. Quả sau khi thu hoạch nên để nơi thoáng mát và sớm trữ ngăn tủ để được tươi lâu.

Tổng kết

Đa phần những ai trồng cây mâm xôi đen trong vườn nhà đều dùng quả để chế biến món ăn. Với lượng vitamin và các ích lợi về sức khỏe, chúng được ưu tiên bổ sung vào thực đơn hàng ngày. Kể cả những ai cần ăn kiêng hoặc giảm cân đều có thể sử dụng.

^©Copyright by Moc Nhien Farm