Hoa phù dung
Ưa nắng nhiềuMô tả
Có nhiều điều đặc biệt về hoa phù dung khiến chúng trở thành loài cây mà nhiều người yêu thích. Từ sự tích của hoa đến hình dáng và sự biến đổi màu sắc, từ công dụng cho đến đặc tính dễ thích nghi… tất cả những ưu điểm đó làm cho loài cây này chiếm được vị trí quan trọng tại nhiều khu vườn. Ở bài viết này, Mộc Nhiên sẽ đem đến những thông tin hữu ích nhất để các bạn cùng tham khảo nhé.
- Tên khoa học: Hibiscus Mutabilis
- Tên tiếng Anh: Confederate rose, Confederate rose mallow, Confederate vine, Cotton rose
- Tên gọi khác: địa phù dung, phù dung thân mộc, mộc liên, mộc phù dung, phù dung núi
Đặc điểm của cây hoa phù dung
Cây thân gỗ, dễ chăm sóc, phát triển rất nhanh. Cây có thể cao tới 5m, tỏa nhiều nhánh ra xung quanh, chúng là cây sống lâu năm.
Lá có hình trái tim khá lớn, lên đến 15cm. Mép lá có răng cưa, mặt dưới có nhiều lông. Vì lá rất um tạo không gian xanh mát và hoa nở quanh năm nên phù dung được trồng nhiều ở các nơi công cộng cũng như sân vườn.
Hoa phù dung có cánh mềm như bông, đan xen nhìn như một đóa cầu tuyết màu trắng. Hoa có chứa chất anthoxyan, có tác dụng làm đổi màu hoa khi tiếp xúc với không khí. Hoa khi nở có màu trắng, dần chuyển màu đỏ và đỏ hồng khi về trưa hoặc chiều rồi tàn dần. Chúng có loại cánh đơn và cánh kép. Loại cánh kép có phần được yêu thích nhiều hơn vì sự tròn đầy và mềm mại của dáng hoa.
Sự thay đổi màu sắc của hoa xảy ra ở phù dung khi hoa có màu trắng vào buổi sáng, chuyển sang màu hồng vào buổi trưa và màu đỏ vào buổi tối cùng ngày. Khi thử đặt hoa ở trong phòng thí nghiệm, màu sắc của cánh hoa thay đổi chậm hơn so với khi đặt chúng ở ngoài trời. Vì vậy, người ta kết luận có thể nhiệt độ có thể tạo ra tốc độ thay đổi màu sắc. Thử đặt hoa trắng trong tủ lạnh, chúng vẫn giữ nguyên màu trắng. Đến khi được lấy ra để sưởi ấm, chúng từ từ chuyển sang màu hồng.
Quả màu vàng nhạt và có lông, bên trong có hạt.
Nguồn gốc và phân bố
Tên tiếng Anh của loài hoa này được đặt từ những bông hoa trên chiến trường liên minh miền Nam (Confederate = liên minh). Felder Rushing, đồng tác giả của cuốn sách Passalong Plants – được cho là cuốn sách có ảnh hưởng nhất về làm vườn ở miền Nam – ghi lại những bức ảnh mà các phụ nữ ở Mobile, Alabama tặng những bông hoa này cho những người lính trở về nhà sau chiến tranh.
Tổ tiên cây phù dung xuất phát từ Trung Quốc, mãi sau này mới lan sang Ấn Độ, Nhật Bản và Hoa Kỳ. Chúng đạt được giải thưởng danh dự Garden Merit của Hội Làm vườn Hoàng gia.
Một số người gọi cây là "cotton rose", bởi vì lá của nó giống với tán lá của cây bông cotton và những nụ hoa tròn gợi cho liên tưởng đến quả bông. Chúng cũng thuộc chi dâm bụt nên có một số tính chất khá giống. Tên khoa học Mutabilis nghĩa là changeable nhằm ám chỉ tính chất đổi 3 sắc màu trắng – hồng nhạt – hồng đậm trong vòng một ngày.
Ở Việt Nam, hoa phù dung gắn liền với câu chuyện buồn về nàng tiên có tước hiệu Phù Dung. Dân gian lấy lý do nàng Phù Dung xinh đẹp biến thành loài hoa sớm nở tối tàn, để người nàng yêu không thể nhìn thấy nàng nữa, nhờ vậy mà nàng mới siêu thoát được. Câu chuyện như một ý nghĩa về sự gắn bó tâm hồn của những người yêu nhau, dù hóa kiếp nào cũng muốn được nhìn thấy nhau lần nữa.
Công dụng của cây phù dung
Các cách sử dụng: hoa và lá sấy khô, rễ và vỏ thân sắc thành nước uống. Tốt nhất là cả lá và hoa đều được dùng tươi.
Cây phù dung được dùng làm thuốc trong Đông y. Chúng có tác dụng với một số bệnh sau:
- Lá hỗ trợ khử mùi, long đờm và chất làm lạnh, điều trị bệnh viêm hạch do lao.
- Hoa có tác dụng chống độc, giảm chất độc, khử mùi, kích thích ngực, điều trị ung thư biểu mô vòm họng.
- Hoa và lá thường được dùng phối hợp với nhau, được coi là vị thuốc giảm đau, kháng khuẩn, lợi tiểu, long đờm, giải nhiệt và giải các loại độc.
- Đối với bệnh ngoài da, hoa và lá kết hợp làm thuốc đắp chữa một loạt các vấn đề như chốc lở, vết thương, sưng tấy và nhiễm trùng da, đặc biệt là các vết bỏng và bỏng nước chậm lành. Chúng được sử dụng để điều trị mụn nhọt. Sử dụng thuốc đắp từ lá và hoa khô tán thành bột trộn với dịch trà đậm đặc, làm cho mụn nhọt bùng phát sớm hơn và ít đau hơn.
- Chúng còn có tác dụng điều trị các tình trạng như ho dai dẳng, rong kinh, bệnh tổ đỉa, viêm vú, viêm thận, viêm bàng quang, khó tiểu và nhiễm trùng.
- Các nghiên cứu hiện đại cho thấy chúng liên kết có một hợp chất gọi là axit ferulic giúp chữa bệnh tiểu đường và phục hồi độ nhạy insulin.
Một số bài thuốc từ cây hoa phù dung
Các bài thuốc ngoài da
Chữa bỏng
- Cách 1: 15gr hoa phù dung, 9gr thanh đại. Tất cả tán thành bột, trộn vào nhau, thoa lên vết bỏng.
- Cách 2: ngâm hoa tươi vào dầu ăn, khi hoa chìm thì lọc lấy phần dầu, bỏ bã. Phần dầu đó dùng thoa lên vết thương. Dùng 2 – 3 lần/ngày.
Chữa ung nhọt
Cách 1: lá phù dung, quả ké đầu ngựa, mật ong.
- Phơi khô lá phù dung, nghiền nhuyễn lá và quả ké đầu ngựa. Trộn đều với mật ong. Sau đó thoa lên chỗ bị ung nhọt.
- Đắp lá phù dung tươi giã nhuyễn lên vết ung nhọt.
- Giã nát hỗn hợp: lá phù dung, củ chuối tiêu, lá vòi voi theo tỷ lệ 1:2:1, thêm chút muối ăn trộn đều. Đắp hỗn hợp lên vết thương.
Cách 2: có thể sấy khô hoa và lá rồi tán thành bột, trộn với Vaseline làm thành cao theo tỷ lệ 1 lá 4 vaseline. Bôi ngày 1 lần.
Cách 3: lấy tỷ lệ 1 hoa hoặc lá phù dung: 1 lá nho dại đem giã nát, trộn muối và đắp lên vết thương.
Để hỗ trợ nhanh hết thì có thể kết hợp sử dụng bài thuốc sắc uống từ 30gr hoa phù dung và 15gr đan bì.
Bệnh zona ( giời leo)
Phơi khô hoa phù dung, sau đó nghiền nhuyễn, trộn với giấm gạo. Đắp hỗn hợp này lên vết thương vài lần trong ngày.
Các bài thuốc cho phụ nữ và trẻ em
Trị kinh nguyệt không đều
Rễ hoa phù dung sắc uống sẽ điều hòa kinh nguyệt. Mỗi lần dùng khoảng 10gr.
Chữa thống kinh, khí hư, viêm âm đạo
- Bài thuốc trị viêm âm đạo kết hợp giữa nước sắc từ hoa hoặc lá phù dung với dung dịch benzoic acid 0,3%. Ngâm rửa trong dung dịch này mỗi ngày 1 lần.
- Đơn giản hơn, có thể sắc 500gr lá phù dung tươi rồi ngâm rửa mỗi ngày.
Triệu chứng đầy bụng do giun ở trẻ em
Chọn hoa phù dung khi chúng còn màu trắng, phơi khô. Chỉ nên phơi khô hoa ở nơi râm mát, không tiếp xúc ánh nắng. Sau đó thái nhỏ. Nấu canh hoa với gan gà ăn hàng ngày sẽ trị chứng đầy bụng vì giun cho trẻ em.
Các bài thuốc khác từ hoa phù dung
Điều trị viêm khớp
15gr hoa phù dung, 15gr đậu đỏ. Tất cả đem nghiền nhuyễn, trộn với mật ong. Đắp hỗn hợp này lên khu vực khớp bị viêm. Đắp ngày 1 lần, liên tục trong 5 ngày sẽ bớt.
Chữa cảm mạo
30gr hoa hoặc lá, 3gr hậu phác. Sắc 2 nguyên liệu này lấy nước, uống 3 lần/ngày.
Chữa ho do hư lao
60 – 120gr hoa phù dung, đường đỏ 60gr, 30gr lộc hàm thảo. Hầm các nguyên liệu trên cùng với tim và phổi heo rồi ăn.
Chữa phế ung (áp - xe phổi)
Nước sắc hoa phù dung chữa phế ung.
Chữa ho ra máu
Nước sắc từ hoa phù dung chữa ho ra máu.
Chữa đau mắt đỏ
Lá phù dung phơi trong bóng râm, tán mịn và trộn với nước, sau đó đắp lên thái dương. Cách làm này chữa bệnh đau mắt đỏ, với điều kiện thay thuốc thường xuyên trong ngày từ 2 đến 3 lần.
Tuy nhiên, đối với việc chữa bệnh, chúng ta chỉ nên làm theo hướng dẫn của thầy thuốc chứ không nên tùy tiện sử dụng.
Một vài tác dụng khác của cây hoa phù dung
- Sợi cứng thu được từ vỏ cây được sử dụng để làm dây thừng và dây thừng
- Chiết xuất từ hoa được sử dụng như một thành phần trong các chế phẩm mỹ phẩm thương mại như một chất dưỡng da
- Trang trí không gian sống:
Tại sao một loài hoa sớm nở tối tàn nhưng lại rất được yêu mến và chuộng trồng trước nhà? Nét rực rỡ của chúng đâu kéo dài mãi được? Đây chính là một thắc mắc lớn mà nhiều bạn nhắn hỏi Mộc Nhiên Farm.
Có nhiều lý do để phù dung hoa có vị trí quan trọng đối với người làm vườn. Thứ nhất, tuy hoa nhanh nở chóng tàn nhưng lại thường xuyên nở rộ, đặc biệt là mỗi đóa hoa đều mang nét mỏng manh yêu kiều dễ làm người khác động lòng quý mến. Thứ hai, loài thực vật này phát triển rất nhanh và trở thành một cây bụi lớn xinh xắn trước nhà. Cây vừa cho bóng mát, vừa cho cảnh sắc xinh đẹp. Thứ ba, chúng không cần chăm sóc tỉ mỉ. Đối với những cây trang trí, việc ít tốn công chăm sóc là một lợi thế vì dù ít thời gian dành cho chúng, chúng cũng vẫn dễ dàng tỏa sắc.
Cách trồng và chăm sóc cây phù dung
Các phương pháp nhân giống
Nhân giống bằng cách tách gốc
Cây phù dung khi trồng lâu năm sẽ tự tách thành những gốc khác nhau. Nếu có thể tách được ra để trồng thì sẽ sớm có một cây mới độc lập và khỏe mạnh.
Nhân giống bằng cách gieo hạt
Cây hoa phù dung cũng có thể nhân giống bằng cách gieo hạt. Cách thức gieo hạt cần tuân thủ theo những nguyên tắc sau:
- Hạt giống khỏe mạnh
- Giá thể thoáng và sạch, đủ ẩm, không cần nhiều phân bón trong giá thể
- Giữ ẩm cho đất tới khi lên chồi
- Khi cây mọc thêm nhánh con và ra rễ nhiều thì tách riêng ra chậu khác
Nhân giống bằng cách chiết cành
Cây phù dung khá dễ trồng. Chỉ cần chọn những cành chiết khỏe mạnh và bó bầu chiết cẩn thận, sau khoảng 1 tháng có thể tách bầu chiết ra trồng riêng.
Nhân giống bằng cách giâm cành
Chọn những cành khỏe mạnh, tỉa bớt lá ở cuối, giâm vào giá thể ẩm.
Giữ ẩm cho giá thể và cành giâm hàng ngày. Sau một thời gian, khi cành ra lá mới nhiều thì có thể thay chậu lớn hơn và trồng như một cây con bình thường. Cần đợi các cặp lá mới trở nên cứng cáp để chắc chắn rễ đã mọc nhiều. Nếu rễ trắng quá ít, cần đợi thêm một thời gian nữa mới tách ra chậu mới.
Đất trồng phù hợp
Ưu tiên giá thể có độ tơi xốp, thoáng và thoát nước tốt. Nên sử dụng phân hữu cơ, phân chuồng ủ hoai để bón lót.
Nhiệt độ và ánh sáng
Cây phù dung có thể chịu được ánh nắng toàn phần, nhưng không chịu được thời tiết quá rét và ánh nắng quá gay gắt. Mùa nắng, nên che phủ mặt chậu vào buổi trưa để tránh cây bị héo rũ và thiếu sức sống. Mùa đông, cây sẽ cần được đặt trong nhà kính vì chúng chỉ chịu được mức nhiệt thấp nhất khoảng 5 độ C.
Lượng nước tưới thích hợp đối với hoa phù dung
Hoa phù dung chịu được nắng nhưng rất thích ẩm. Vì thế, để cây phù dung phát triển tốt nhất, cần lưu ý những điều sau:
- Chú ý tăng lượng nước tưới khi hoa nở
- Để ý độ ẩm mặt chậu vào mùa hè
- Hạn chế nước tưới vào mùa mưa
Bón phân gì tốt nhất?
Nếu giá thể ban đầu đã có bón lót, phù dung không cần phải bổ sung dinh dưỡng thường xuyên. Cần bổ sung phân bón trước và sau mỗi đợt hoa để cây phục hồi. Khuyến khích sử dụng phân bón hữu cơ để có được kết quả tốt nhất cho môi trường sinh vật trong đất.
Cắt tỉa cây phù dung
Cây phù dung phát triển rất nhanh. Vì vậy, để cây luôn xinh xắn, cần cắt tỉa thường xuyên. Việc cắt tỉa sẽ giúp tận dụng dinh dưỡng đúng cách, nhờ đó mà hoa nở to và đẹp, màu sắc cũng chuẩn hơn. Mùa đông, cây càng cần tỉa bớt lá để có thể chịu được rét và bảo toàn chất dinh dưỡng trong cây.
Đôi khi chúng sẽ bị sâu cuốn lá. Ưu tiên sử dụng các loại dung dịch hữu cơ để bảo vệ lá khi tới mùa sâu bướm.
Tổng kết
Không chỉ xinh đẹp yêu kiều, hoa phù dung có rất nhiều dược tính mà các tài liệu ở Việt Nam, Trung Quốc cũng như các nước phương Tây đều kể đến. Chính điều này càng làm cho chúng thêm giá trị.
Tuy gắn liền với ý nghĩa mong manh nhưng với tất cả những công dụng tuyệt vời, hy vọng từ nay nàng không còn bị khoác lên những suy diễn ảm đạm nữa. Ở Mộc Nhiên Farm, loài hoa này là một trong những loại góp phần làm nên nông trang rực rỡ sinh động. Nét mỏng manh của những cánh hoa rốt cuộc cũng chỉ càng làm người ta thêm yêu nàng mà thôi.
©Copyright by Moc Nhien Farm